رەژکەکەڕوو یا مایکۆرایزا چییە؟

لای راست: پارچەیەک خاک وجیمەن بێ رەگەکەڕوو.
لای چەپ: پارچەیەک لە خاک و چیمەن لەگەڵ رەگەکەڕوو

ئایا هەرگیز لە نێو باخچەدا کارت کردووە یا نەمامت ناشتووە؟ ئەگەر وایە، رەنگە هەست بکەی بە قورسیی کاری چاندن و روواندن و پەروەردەکردنی رووەک؛ چونکە ئاودان و بژارکردن و چاودێریی پێویستی دەوێت و دەبێ کات و توانای بۆ تەرخان بکرێت. لە کۆتاییدا بەرهەمەکە ت چ گوڵ بێ، چ سەوزی بێ یا میوە بێ دەیچنیتەوە و وەک خۆراکێکی بەسوود و پاک کەڵکی لێوەردەگریت. 
 بەڵام هەرگیز زانیوتە کە زۆر لە رووەکەکانیش باخچەیان هەیە؟ لێ نەک وەک ئێمە؛ بەڵکوو باخچەی رووەکەکان لە ژێر خاکدایە؛ و تۆ هەرگیز باخچەی ئەوان نابینیت ؛ مەگەر ساڵێ جارێک و بۆ ماوەیەکی کورت.  باخچەی رووەکەکان پێیاندەگوترێت رەژکەکەڕو (مایکۆرایزا)، و بەشێوەی کۆژی یا هاوژینی لەگەڵ رووەکەکە پێکەوە دەژین.

رەژکەکەڕوو بریتییە لە کەڕووی زۆر وورد و باریک کە زیاتر بە وودبین دەبینرێن و پێکهاتوون لە کۆمەڵێک دەزوولە کە لە زمان زانستدا پێیدەڵێن (هایفی). دەزوولەکان تێکئاڵاون و شێوە تۆڕێکیان پێکهێناوە کە پێیدەگوترێت ریسوو؛ کە درێژاییەکەی سەدان و هەزاران مایل دەبێت، کە لە رووبەرێکی زۆر بچووکدا جێی دەبێتەوە.

لە بەرامبەردا ریسووەکانی تاکە یەک راژکەکەڕوو، بۆی هەیە رەگاژۆ ببێت و چەندین رووەک بەیەکەوە پەیوەند بکات (تەنانەت رووەکگەلێک لە جۆر و گۆنی جیاواز)، و تەنانەت دەتوانێ پەیوەست بێت بە رەژکەکەڕووی ترەوە بۆ دروستکردنی تۆڕێکی تێکئاڵاو و تێکهەڵشێلدراو لە ژێر خاکدا.

لە راستیدا رەژکەکەڕوو لەو کاتەوە کە رووەک لە خاکی وشک روواو، واتە ٤٥٠ میلیۆن ساڵ لەمەوبەر، دەستی کرد بە رووان؛ و پەیوەندییەکی توندوتۆڵ و هاوژینیان لەگەڵ رەگ و ریشەی رووەکەکان دامەزراند.  ووشەی مایکۆرایزا لە وشەکانی (موکێس) بە واتا کەڕوو، و (ریزا) بە واتا ریشە وەرگیراوە.  رەژکەکەڕوو خۆراک و ئاو بۆ رووەکەکانی هاوژینیان پەیدا دەکەن و خۆراکی خۆیشیان لە رەگ و ریشەی رووەکەکان وەردەگرن؛ واتە بەردەوام لە دانوستاندان؛ وەردەگرن و دەبەخشن.

رەگەکەڕوو یا مایکۆرایزا چەند جۆرێکی هەیە کە ئەمانەن:

یەکەم: ئیندۆ مایکۆرایزا یا رەگەکەڕووی ناوەکی

پەیوەندیی هاوژینی لەگەڵ نزیکەی %٨٥ی رووەکەکان دروستدەکات

لەگەڵ زۆربەی ئەو رووەکانی بە شێوەی بازرگانی بەرهەمدەهێنرێن خۆی رێکدەخات.

توێکلی ریشەی رووەک کوندەکات و لە خانەی ریشەدا  ساختاری گۆڕینەوەی خۆراک دادەمەزرێنێت.

دووەم: ئیکتۆمایکۆرایزا یا رەگەکەڕووی دەرەکی

پەیوەندیی هاوژینی لەگەڵ نزیکەی %١٠ی رووەکەکان دروستدەکات

لەگەڵ درەختە گەڵادەرزیلەییەکان و سەختەداری ئەمریکایی خۆی رێکدەخات.

بەرگی دیواری ریشەکان کون ناکات بەڵکوو پەردەیەک بە دەوری دیواری ریشەکانەوە ساختارت گۆڕینەوەی خۆراکیش دروستدەکات.

سێیەم: خێزانی براسیکا. کە رەژکەکەڕوو نییە.

ئێریکاسیا و ئۆرکیدەکان کە چەند جۆرێکی رەژکەکەڕووی تایبەتیان هەیە و بازرگانیان پێوە ناکرێت.

چەند نموونەیەک لە ئیندۆ مایکۆرایزاکان:

• Glomus intraradices (AKA Rhizophagus irregularis)
• Glomus mosseae
• Glomus aggregatum
• Glomus etunicatum
• Glomus deserticola
• Glomus clarum
• Glomus monosporum
• Paraglomus brasilianum
• Gigaspora margarita

چەند نموونەیەک لە ئیکتۆمایکۆرایزاکان:

Rhizopogon villosulus

Rhizopogon luteolus

Rhizopogon amylopogon

Rhizopogon fulvigleba

Pisolithus tinctorius

Suillus granulatus

Laccaria bicolor

Laccaria laccata

Scleroderma cepa

Scleroderma citrinum

سەرچاوە:

ئەنتەیمد ساینس

مایکیپڕۆ

مایکۆرایزا