کرمێکی بچووکە درێژییەکەی یەک سانتیمەتر و پانییەکەی یەک میلیمەترە. ساڵی ١٨٩٨ بۆ یەکەمجار دۆزرایەوە و ناوە زانستییەکەی بریتییە لە مێسینکیترایوس و ٧٧ چەشنی جیاوازی هەیە. لە کوردەواریدا دەگوترێت کە رەنگی سپییە و ئەو کاتە کە بەفر کۆن دەبێت واتە بەهار نزیک دەبێتەوە بەفردەگەنێت و ئەم جۆرە کرمەی لێ پەیدا دەبێت. هەروەها قسەیەکیش هەیە کە دەڵێن ئەگەر کرمەکە دوای ووشککردنەوە بهاڕدرێت و بکرێتە نێو ئاوەوە ساردی دەکات. ئەم ووتەیە لە زۆر ناوچەی کوردستان دەبیسترێت بەڵام لە رووی زانستییەوە پشتڕاست نەکراوەتەوە. گوایە ووشەی (زەلال) کە لە کورمانجیدا بۆ ئاوی سارد و چەییگ بەکاریدەهێنن ناوی ئەم کرمەیە. واتە کاتێک کە دەڵێن ئاوی زەلال مەبەست ئەو ئاوەیە کە بە هاڕراوەی ئەم کرمە سارد بووە. دیارە ئەمەیش هەر گومانە چونکە زەلال پتر واتای روون و رۆشن دەگەیەنێت نەک سارد و چەییگ.
دیار نییە ئەو چەشنەی لە کوردستان هەیە ناوی چییە بەڵام ئەوانەی لە ووڵاتانی تر هەن رەنگیان سپی نییە. زۆربەیان رەنگیان رەش، شین، قاوەیی و سوورە. هەرچەندە زۆر بچووکە بەڵام لە چەشنی ئاڵقەییە و لە کرمە سوورەی گڵ دەچێت. لە پلەی سفر سەدیدا دەژیێت و حەز لە رووناکی و تیشکی خۆر ناکات، هەربۆیە لە دوای کاتژمێر سێی پاشنیوەڕۆوە دێتە سەر بەفر و بە دووای خۆراکدا دەگەڕێت.
خۆراکی ئەم کرمە بریتییە لە قەوزەی سوور و بەکتریا و ریزەندامەکان کە لەسەر کڵێڵە و رنووە بەفر دەژیێن. زانکۆی دەوڵەتیی واشنگتۆن پشتڕاستی کردووەتەوە کە کرمی بەفر لە پلەی خوار سفری سەدیدا دەمرێت؛ و هەروەها دەڵێن لە هەر رنوویەکدا نزیکەی پێنج میلیارد کرمی بەفر هەیە. ئەم کرمە لە رنوو و کڵێڵە بەفرەکاندا دەژیێت و جۆرە پرۆتینێکی تێدایە کە دژی یەخبوون و شەختانە، هەربۆیە بە ئاسانی دەتوانێت لە بەفر دا بژیێت و بە ناویدا هاتوچۆ بکات.
سەرچاوە
چەرم یا پێست لە هەزاران ساڵ لەمەوبەرەوە وەک ماددەیەکی خاو مرۆڤ سوودی لێوەرگرتووە ؛ و بۆ مەبەستی جیاواز بەکاری هێناوە. زۆر جار تەنیا بە مەبەستی سوودوەرگرتن لە پێست ئاژەڵەکانی کوشتووە؛ یا ئاژەڵی بەخێو و پەروەردەکردووە بۆ مەبەستی کەڵکوەرگرتن لە پێستەکەی. لە کۆنەوە پێستی ئاژەڵ وەک جلوبەرگ و پاپۆش و مەشکە و خوان و زین و زۆر شتی تر بەکارهێنراوە. لەم سەردەمەیشدا کە پیشەسازی زۆر پێشکەوتووە و ماددەکانی باغە و جیر و دڵق پەیدا بووە، هێشتا بەکارهێنانی چەرمی ئاژەڵ لە برەو نەکەوتووە.
بەڵام لە ماوەی دەیینەکانی کۆتایی سەدەی بیستەمەوە، بەتایبەتی لە سەرەتای هەفتاکانەوە لایەنگرانی مافی ئاژەڵ، ژینگەوانان و کەسانی رووەکخۆر پەرەیان دا بە دژایەتیکردنی بەکارهێنانی پێستی ئاژەڵ؛ و بۆ ئەم مەبەستەیش لێگەڕین بە دوای جێگرەوەیەکی باش و هەرزان دەست پێکرا.
دوای ئەوە کە توانرا چەرمی کەڕوویین لە چەند جۆرێک کارگ ساز بکرێت، چەرمی رووەکیش داهێنرا و ئێستا لە چەند وڵاتێک کۆمپانیاگەلی جیاواز کاری لەسەر دەکەن. چەرمی رووەکی لە پاشماوەی خۆراک بەرهەم دەهێنرێت. بەگوێرەی ئامارەکان ساڵانە نزیکەی یەک میلیارد و نیو تۆن خۆراک فڕێدەدرێت. ئەگەر ئەم پاشماوەیە بەکاربهێنرێتەوە خزمەتێکی گەورە بە مرۆڤایەتی دەکرێت.
دووای ئەوە کە چەرمەکە بەرهەمدەهێنرێت وەک چەرمی ئاژەڵی دەکرێت لە دروسکردنی کەوش و پێڵاو و جلک و کەرەستەکانی تردا بەکار بهێنرێت. ئەم جانتایانەی کە لە وێنەکاندا دیارن لە تڵتە و توێکڵی سێو دروسکراون. بۆ بەرچاوڕوونیی زیاتر دەتوانیت سەیری ڤیدیۆکەیش بکەیت کە بەرهەمهێنانی پێستی رووەکی لە وڵاتی هۆڵەندا نیشان دەدات.
سەرچاوە
 |
| مێڵەگورگانەی دەسچێن |
شایانی باسە کە سەدان و هەزاران ساڵە ئەم جۆرە قارچکە لە چین و وڵاتانی ئاسیای رۆژهەڵات وەک قارچکێکی دەرمانی بەکاردەهێنرێت؛ و بۆ سێرپەنجەیش بەکاهێنراوە.
 |
| مێڵەگورگانەی خۆڕسک |
سەرچاوە
ئاکامی توێژینەوەکە ئەمە رۆشن دەکاتەوە کە خواردنی ئەم جۆرە خۆراکانە کە پڕن لە بەکتریا و کەڕووی جۆراوجۆر دەبنە هۆی کەم کردنەوەی هۆکارەکانی هەوکردن،؛ بۆ وێنەی ئەو هەوکردنەی کە پەیوەندیی بە نەخۆشیی شەکرەی جۆری دوو وە هەیە. هەروەها هەوکردنی نەخۆشیی رۆماتیزمی جومگەکان.
سەرجاوە
