19.2.22

هەڵچی ئەمانیتا ماگنیڤێڵاریس


 کوشندە 

قارچکێکی زۆر ژەهراوییە.  یەکەم نموونەی ئەم قارچکە ساڵی ١٨٩٧ لە نیویۆرک کۆکرایەوە و لەلایەن چارڵز پێکەوە وەسفیکرا.  لە باشووری کانەدا و ویلایەتی ویسکۆنسین و نیویۆرک دەبینرێت.   لە خاکی لمیندابە تاک و بە کۆمەڵ دەڕوێت.   بە هاوژینی لەگەڵ درەختی بەڕوو و سنەوبەر و گاگۆڕاڵی کانەدایی، راجدا دەڕوێت.   ئەم قارچکە دەگمەنە و زۆر نابینرێت.


تیرەی کڵاو کارگی ئەمانیتا ماگنیڤێڵاریس ٤٠ تا ١٢٧ میلیمەتر دەبێت.  رەنگی سپی تا قیماغییە یا سپیی زەردواشە.  لەکاتی نمناکیدا دیسناکە.  سەرەتا زۆپە و پاشان تەخت دەبەت و سەرەنجام دەگۆڕێت بۆ رووچاڵ لە کاتی بۆڕبوونیدا.  هەندێک جار پارچە و لەت و کوتی کاسەکە بەسەریەوە دەمێنێتەوە.  شیپەڕەکانی بە شێوەی جیاواز بە قەدەکەوە نووساون، یا ئازادن.  لە یەکترییەوە نزیکن و رەنگیشیان سپییە، هەندێک جاریش کەمێک ئاڵی تڵخن.  ئەمانە باسی بۆنەکیان نەکراوە.


درێژیی قەدی ئەمانیتا ماگنیڤێڵاریس ٧٠- ٧ا ١٧٨ میلیمەتر و تیرەی ئەستوورییەکەی ١٢،٥ میلیمەتر دەبێترەنگی قەدەکەیش سپییە و لای سەرووی کەمێک باریکترە لە لای خواروو؛ هەروەها ووردە تفردارە و جۆرێک لەپکەی پێوەیەئەو سەلکەی کە بە بنی قارچکەکەوەیە  بەرینییەکەی دەگاتە ٢٠ میلیمەتر و تا بەرەوە بنەوە دەچێت باریکتر دەبێتئەڵقەیەکی بەرینیش بە سەرووی قەدەکەوە دەبینرێترەنگیشی سپی تا قەیماغیی زەردە و دیوی خوارووی ووردە تفری پێوەیەکاسەکەی سپی تا خاکیباوە و  پتر لە ئەمانیتا بیسپۆراجیرا نێوانی هەیە لەگەڵ قەدەکەدا.




سەرچاوە

ئەمانیتاسیی

مەشرووم ئێکسپێرت 

سەمارۆقی ئەمانیتا ئێکزیشیاڵیز

  کوشندە 

وەک فریشتەی کاولکەری گوانجوویش ناسراوە.  لە رۆژهەڵاتی ئاسیا بە بڵاوی دەڕوێت.  رەنگە لە هیندوستانیش بڕوێت کە بە ناوی ئەمانیتا ڤێرنا ناسێنراوە.  شیکارییە گەردییەکان دەریانخستووە کە ئەم کوارگە پەیوەندیی نزیکی نەژادزایی هەیە لەگەڵ چەشنەکانی ئەمانیتا سەبجونکیڵ ئاڵبا، ئەمانیتا ڤایرۆسا و ئەمانیتا بیسپۆریجێرا.  ئەم چەشنە قارچکە ژەهراوییەکەی زۆر کوشندەیە و یەکێکە لە ئەندامانی کەرتی فاڵۆییدەکان و پەیوەستە بە ئەمانیتا فاڵۆییدیسەوە.  ئەندازەیان مامناوەندییە و رەنگیان سپییە.  ئەمانیتا ئێکزیشیالیز بە تەنیا یا بە کۆمەڵی بچووک، و لە دارستانەکانی گەڵاپانەکاندا دەڕوێت.  بەدواداچوونە مەیدانییەکان سەلماندوویانە کە ئەم قارچکە لە ناوچەکانی وەک گۆانجوو، یوونان و هوونانی باشووری چین و بە هاوژینی لەگەڵ درەختی گەڵاڕێزۆکی کاستانەدا دەڕوێت.


تیرەی کڵاوی ئەمانیتا ئێکزیشیاڵیز  ٤٠ تا٧٠ میلیمەتر دەبێت.  شێوەی زۆپ تا تەختە و هەندێک جاریش دەبێتە چاڵ.  رەنگی سپییە و هەندێک جار قەیماغییە.  لێوارەکانی هێڵدار نییە و گۆشتەکەیشی سپییە.  شیپەڕەکانی ئازادن و بە قەدەکەیەوە نەنووساون.  رەنگیان سپییە و زۆر لە یەکترییەوە نزیکن.


درێژژیی قەدەکەی ٧٠ تا ٩ۆ میلیمەتر، و تیرەی ئەستوورییەکەی ٥ تا ١٠ میلیمەتر دەبێترەنگی سپییە، لووسە و هەندێک جار ریشاڵۆکی ووردی پێوەیە؛ شێوەی لوولەکییە و تۆزێک لایە سەرەوەی باریکترە لە لای خواروویبنی قەدەکە سەلکەکی نیمچە گۆییە و بەرینییەکەی ١٠ تا ٢٠ میلیمەتر دەبێتکاسەکەیش بە سەلکەکەوە دیارەتەنک و دەزوولەییدارە و بەرزییەکەی دەگاتە ٧ میلیمەتر.   دەر و دوڕی کاسەکە سپییەئەڵقەکەیشی  گۆشەدار تا نیمچە گۆشەدارە و تەنکە و دەزوولەدارە و رەنگی سپییە و لەشێوەی داوەنی کراسەکاتێک کە شلەی هایدرۆکسید پۆتاسیۆم بەر هەر شوێنێکی دەکەوێت رەنگی دەگۆڕێت بۆ زەرد.





سەرچاوە

جوورناڵی ئێم دی پی ئای

ئەمانیتاسیی


کوارگی ئەمانیتا ئارۆکیا

 کوشندە 

هەروەها بە کڵاومەرگی ئەمریکای لاتینیش ناسراوە.  کارگێکی زۆر کوشندەیە و لە کۆڵۆمبیا و ئەمریکای نێوەڕاست و ئەمریکای باشور یا باشتر بگوترێت لە کۆڵۆمبیا، مەکسیکۆ و کۆستاریکا دەڕوێت.  لە کەرتی فاڵۆییدەکانە و پەیوەستە بە ئەمانیتا فاڵۆییدیسەوە.  لە ووڵاتی مەکسیکۆ بە ناوی هۆنگۆ گریس ناسراوە و لە بن درەختی بەڕوو دەڕوێت.   ئەمە رەنگی کڵاوەکەی  جیاوازە لە کارگی بەناوبانگی کڵاومەرگ؛ کە رەنگی قاوەییباو یا خاکیباوە.


ئەم چەشنە یەکەم جار لە کۆڵۆمبیا و لە ساڵی ١٩٩٢ لەلایەن کەڕووزان رۆد توڵۆس، سی. ئێڵ. ئۆڤبرۆ و رۆی هۆڵینگەوە وەسفکراوە.  وەک رێزێک بۆ کەڕووزان رێگڵا ماریا ئارۆکی ئەم ناوەی لێنراوە.  ووردە ریشاڵۆکە قاوەییەکانی قەدەکەی یەکێکە لە نیشانەکان بۆ ناسینی ئەم چەشنە.  پشکنینە کیمیاییەکان نیشانیان داوە کە ژەهری ئەماتۆکسین و سایکڵۆپێتاید لەم قارچکەدا هەیە.  ئەمانیتا ئارۆکیا بۆنی شێنە تا ناخۆشە؛ بەڵام باس لە چێژ و بەرامەی نەکراوە؛ و رەنگی هاگەکانی سپییە.


تیرەی کڵاوەکەی ٣٠ تا ١١٠ میلیمەتر دەبێت.  سەرەتا شێوەکەی خڕی قووچەکییە و دوواتر دەگۆڕێت بۆ زۆپ.  بۆی هەیە بگۆڕێت بۆ تەخت و تەنانەت هەڵیشگەڕێتەوە بەرەو ژوور، واتە بەرەو شێوە رەحەتی بچێت.  رەنگی کڵاوەکەی خاکیباو تا قاوەیی-ئەمبەرییە.  لە سەرەتای تەمەنیدا زیاتر خاکییە و لەگەڵ بۆڕبوونیدا رەنگی دەگۆڕێت بۆ زیاتر بەلای قاوەییدا.  لێوارەکانی هێڵدار نییە.  گۆشتی کڵاو و قەدەکەی سپییە.  هیچ پاشماوەیەکی کاسەکە بەسەر کڵاوەوە نامێنێتەوە.


شیپەڕەکانی ئازادن یا زۆر کەم بە سەرووی قەدەکەوە نووساون.  لە یەکترییەوە نزیکن، تەنکن و رەنگیان سپییە.  نێوە نێوە شیپەڕەی کورت و ئەندازە جیاواز لە نێویاندا هەیە. 


 درێژیی قەدەکەی ٨٠ تا ٢٠٠ میلیمەتر و تیرەی ئەستوورییەکەی ٥ تا ١٧ میلیمەتر دەبێترەنگی سپییە و لەکاتی زاماربووندا ناگۆڕێتووردە ریشاڵۆکی سپی و خاکی بە قەدەکەوە دیارن.   بنەکە سەلکێکی نیمچەخڕی پێوەیەکاسەیەکەی سپیشی پێوە دیارەلای سەرووی قەدەکەی ئەڵقەیەکی سپیی داوێنداری هەیە.




سەرچاوە

ئەمانیتاسیی

باخچەی رووەکزانیی نیویۆرک

کوارگی ئەمانیتا ئەبرەپتا

 ناخۆراکی 

ووشەی ئەبرەپتا کە وەک ناو بۆ ئەم چەشنە بەکارهێنراوە پەیوەندیی بە شێوە گۆییەکەی بنی ئەم قارچکەوە هەیە.  وەک لە وێنەدا دیارە بنەکە و قەدەکەوە بە جۆرێک پێکەوە لکاون کە وەک ئەوەیە کە دوو پارچەی جیاواز بن.  لە پێکەوە لاکانیاندا هاواهەنگییەک نابینرێت.   بە ووتەیەک تر قەدەکە بەرەبەرە ئەستوور نەبوو بەڵکوو لە نەکاو کۆتایی بە قەدە باریکەکە هاتووە و گۆپکەیەکی ئەستوور دەستیپێکراوە.  جا ئەم ووشەی (ئەبرەپت)ە واتای لەناکاو یا چاوەڕواننەکراو دەدات.

ئەم چەشنە کوارگە  ئەمانیتای ناکاو-بەسەلکبووی ئەمریکایی یا لێپێدیلای ناکاو-بەسەلکبووی ئەمریکاییشی پێدەگوترێت.   قەدەکەی باریکە و لە قۆناغی سەرەتای تەمەنیدا بنەکەی زۆر لە کڵاوەکەی گەورەترە.  ئەمە لە رۆژهەڵاتی باکووری ئەمریکا و رۆژهەڵاتی ئاسیا لە نێو دارستانە تێکەڵەکاندا دەڕوێت.  ئەم قارچکی ئەمانیتا ئەبرەپتایە قارچکێکی ناخۆراکییە؛ و وا باوەڕدەکرێت کە بە هاوژینی لەگەڵ چەند جۆرە درەختێک لە گەڵادەرزیلەییەکان و گەڵاڕێزۆکەکاندا دەڕوێت؛ و هەروەها بە تاک و تەنیا دەڕوێت نەک بە کۆمەڵ و گەل.


ئەمانیتا ئەبرەپتا یەکەم جار ساڵی ١٨٩٧ لەلایەن کەڕووزانی ئەمریکایی چارڵز هۆرتن پێکەوە وەسفکراوە.  لەبەرئەوەی لە کاتی ووشکبوونیدا کاسەکەی نامێنێت, چارلز پێیوابوو کە دەبێ لە دەستەی ئەمانیتا ریووبیسێنسدا دابنرێت.  دوواتر ساڵی ١٩٢٨ گوزراویەوە بۆ نێو جسنی لێپیدێڵاکان و ساڵی ١٩٤٠یش گوازرایەوە بۆ نێو جسنی ئەسپێدیلاکان.  هەرکام لەم دوو جسنەیش خرانە سەر جسنی ئەمانیتاوە.


تیرەی کڵاوی ئەمەنایتا ئەبرەپتا ٣٠ تا ٩٠ میلیمەتر دەبێت.  رەنگی سپییە و زیپکەدارە.  ئەو زیپکانەی لە نزیک لێوارەکانین بچووکترن و چڕییان زیاترە.  شێوەکەی لە سەرەتادا نیمە گۆپکەییە، پاشان دەکرەتەوە و شەوکەی دەگۆڕێت بۆ زۆپ یا تەخت.  رەنگی لە کاتی ووشکبووندا رەخشانە.  رەنگە سپییەکەی لە کاتی بڕین یا لەتبووندا ناگۆڕێت.  کڵاوەکەی لە راستی قەدەکەیدا ٤ تا ٧ میلیمەتر ئەستوورە.  لێوارەکانیشی هێڵدار نییە.


شیپەڕەکانی ئازادن و بە قەدەکەوە نەنووساون یا زۆر کەم پێیەوە نووساون.  لەیەکترییەوە نزیکن وهەندەک جار نزیک نین.   رەنگیان سپی تا قەیماغییە.  کاتێک هەماشتە دەبن رەنگیان نارنجیی کراوەیە.  جار جارەیش شیپەڕەی کورتیان تێدا دەبینرێت.  

درێژیی قەدی ئەم کوارگە ٦٠ تا ١٢٠ میلیمەتر و تیرەی ئەستوورییەکەی ٥ تا ١٠ میلیمەتر دەبێترەنگی سپییە؛ و تا بەرەو سەرەوە دەچێت باریکتر دەبێتبۆی هەیە لووس بێت و بۆیشی هەیە تفردار بێتلە بنی قەدەکەیدا گۆپکەیەکی هەیە کە باشترین نیشانەیە بۆ ناسینی ئەم چەشنە قارچکە؛ لەسەرەوە ئاماژەی پێکراوە و پێویست بە دووبارەکردنەوە ناکاترەنگی گۆشتی ئەم قارچکە سپییە و لەکاتی بڕین و لەتبووندا ناگۆڕێتهەروەها رەنگی هاگەکانیشی سپییەلەکاتی بەرکەوتن لەگەڵ هایدرۆکسیدی پۆتاسیومدا رەنگی ناگۆڕێت یا تۆزێک بەلای ئاڵدا دەگۆڕێت.

 



سەرچاوە

ئەمانیتاسیی

مەشرووم ئێکسپێرت

18.2.22

کارگی ئەمانیتا پۆرفیریا

  ناخۆراکی 

بە ئەمانیتای خاکی تاراداریش ناسراوە.  ووشەی پۆرفیریا خۆی بە واتای  رەنگی وەنەوشەیی تاریک دێت.  ناخۆراکییە و لە ئەوروپا و باکووری ئەمریکا تا راددەیەک ناسراوە.   بەشێوەی گشتی زۆر لە قارچکی ئەمانیتا سیترینا دەچێت؛ بەڵام رەنگی کڵاوەکەیان جیاوازە و ئەڵقەکەی ئەم زۆر خاکی-وەنەوشەییە.  زۆر حەز لە درەختە سنەوبەرەکان دەکات.   یەکەم جار لە سەدەی نۆزدە لە شەوروپا ناسێنراو.  ئەمانیتا پۆرفیریای ئەمریکا رەنگە جیاواز بێت لە هی ئەوروپا.  ئەم وەسفەی لێرەدا باسدەکرێت لەسەر بنەمای ئەو وەسفەیە کە ئەڵبێرتنی و شوەینیتز ساڵی ١٨٠٥  و نیڤیڵ و پاومارات ساڵی٢٠٠٤ ئەنجامیان داوە.  ئەمانیتا پۆرفیریا بە زۆری لە ورزی هاوین و پاییزدا دەڕوێت.  پۆرفیریان خۆراکی نییە و و زۆر جار لەنێو چەشنەکانی تری کەڕووی ئەمانیتا ناناسرێتەوە. 


تیرەی کڵاوی کارگی ئەمانیتا پۆرفیریا ٤٠ تا ٨٠ میلیمەتر دەبێت.  رەنگی سووری تڵخ تا  سووری تڵخی خاکیباو تا وەنەوشەیی خاکیباوە. یا خاکیی قاوەی باوی کراوەیە.. و لە نێوەڕاستیدا تاریکترە.  سەرەتا شێوەی نیوەگۆییە و دوواتر دەگۆڕێت بۆ کەمێک زۆپ واتە تەختتر؛ و سەرەنجام تەواو تەخت دەبێت.   هەندێک جار پارچەی ناڕێکی خاکیی پەردەکە بەسەر کڵاوەکەوە جێدەمێنێت.  


وەک زۆربەی ئەمانیتاکانی تر رەنگی شیپەڕەکانی سپییە؛ و شیپەڕەکان بە قەدەکەوە نەنووساون؛ و هاگەکانیشی سپین.  شیپەڕەکان رەنگیان دەگۆڕێت بەلای تۆخیدا کاتێک کە بریندارا دەکرێن.  

درێژیی قەدەکە لە ٥٠ تا ١٢٠٠ میلیمەتر درێژ دەبێت؛ و ٦ تا ١٥ میلیمەتر ئەستوورە دەبێت.   بنی قەدەکەیش سەلکێکی پێوەیە کە هەندێک جار پاشماوەی کاسەکەوە پێیەوە دەنووسێت و هەندێک جاریش نا.   هەروەها رەنگی ئەڵقە کرتۆکەکەیشی وەنەوشەیی-خاکییە یا رەشە.  

رەنگی گۆشتەکەی سپییە؛ و بۆنی پەتاتە\سێوەزەمینەی خاو یا شێلمی لێوەدێت.  




سەرچاوە

مەشرووم ئێکسپێرت

ئەمانیتاسیی

فێرست نەیچەر