ناخۆراکی
ووشەی ئەبرەپتا کە وەک ناو بۆ ئەم چەشنە بەکارهێنراوە پەیوەندیی بە شێوە گۆییەکەی بنی ئەم قارچکەوە هەیە. وەک لە وێنەدا دیارە بنەکە و قەدەکەوە بە جۆرێک پێکەوە لکاون کە وەک ئەوەیە کە دوو پارچەی جیاواز بن. لە پێکەوە لاکانیاندا هاواهەنگییەک نابینرێت. بە ووتەیەک تر قەدەکە بەرەبەرە ئەستوور نەبوو بەڵکوو لە نەکاو کۆتایی بە قەدە باریکەکە هاتووە و گۆپکەیەکی ئەستوور دەستیپێکراوە. جا ئەم ووشەی (ئەبرەپت)ە واتای لەناکاو یا چاوەڕواننەکراو دەدات.
ئەم چەشنە کوارگە ئەمانیتای ناکاو-بەسەلکبووی ئەمریکایی یا لێپێدیلای ناکاو-بەسەلکبووی ئەمریکاییشی پێدەگوترێت. قەدەکەی باریکە و لە قۆناغی سەرەتای تەمەنیدا بنەکەی زۆر لە کڵاوەکەی گەورەترە. ئەمە لە رۆژهەڵاتی باکووری ئەمریکا و رۆژهەڵاتی ئاسیا لە نێو دارستانە تێکەڵەکاندا دەڕوێت. ئەم قارچکی ئەمانیتا ئەبرەپتایە قارچکێکی ناخۆراکییە؛ و وا باوەڕدەکرێت کە بە هاوژینی لەگەڵ چەند جۆرە درەختێک لە گەڵادەرزیلەییەکان و گەڵاڕێزۆکەکاندا دەڕوێت؛ و هەروەها بە تاک و تەنیا دەڕوێت نەک بە کۆمەڵ و گەل.
ئەمانیتا ئەبرەپتا یەکەم جار ساڵی ١٨٩٧ لەلایەن کەڕووزانی ئەمریکایی چارڵز هۆرتن پێکەوە وەسفکراوە. لەبەرئەوەی لە کاتی ووشکبوونیدا کاسەکەی نامێنێت, چارلز پێیوابوو کە دەبێ لە دەستەی ئەمانیتا ریووبیسێنسدا دابنرێت. دوواتر ساڵی ١٩٢٨ گوزراویەوە بۆ نێو جسنی لێپیدێڵاکان و ساڵی ١٩٤٠یش گوازرایەوە بۆ نێو جسنی ئەسپێدیلاکان. هەرکام لەم دوو جسنەیش خرانە سەر جسنی ئەمانیتاوە.
تیرەی کڵاوی ئەمەنایتا ئەبرەپتا ٣٠ تا ٩٠ میلیمەتر دەبێت. رەنگی سپییە و زیپکەدارە. ئەو زیپکانەی لە نزیک لێوارەکانین بچووکترن و چڕییان زیاترە. شێوەکەی لە سەرەتادا نیمە گۆپکەییە، پاشان دەکرەتەوە و شەوکەی دەگۆڕێت بۆ زۆپ یا تەخت. رەنگی لە کاتی ووشکبووندا رەخشانە. رەنگە سپییەکەی لە کاتی بڕین یا لەتبووندا ناگۆڕێت. کڵاوەکەی لە راستی قەدەکەیدا ٤ تا ٧ میلیمەتر ئەستوورە. لێوارەکانیشی هێڵدار نییە.
شیپەڕەکانی ئازادن و بە قەدەکەوە نەنووساون یا زۆر کەم پێیەوە نووساون. لەیەکترییەوە نزیکن وهەندەک جار نزیک نین. رەنگیان سپی تا قەیماغییە. کاتێک هەماشتە دەبن رەنگیان نارنجیی کراوەیە. جار جارەیش شیپەڕەی کورتیان تێدا دەبینرێت.
درێژیی قەدی ئەم کوارگە ٦٠ تا ١٢٠ میلیمەتر و تیرەی ئەستوورییەکەی ٥ تا ١٠ میلیمەتر دەبێت. رەنگی سپییە؛ و تا بەرەو سەرەوە دەچێت باریکتر دەبێت. بۆی هەیە لووس بێت و بۆیشی هەیە تفردار بێت. لە بنی قەدەکەیدا گۆپکەیەکی هەیە کە باشترین نیشانەیە بۆ ناسینی ئەم چەشنە قارچکە؛ لەسەرەوە ئاماژەی پێکراوە و پێویست بە دووبارەکردنەوە ناکات. رەنگی گۆشتی ئەم قارچکە سپییە و لەکاتی بڕین و لەتبووندا ناگۆڕێت. هەروەها رەنگی هاگەکانیشی سپییە. لەکاتی بەرکەوتن لەگەڵ هایدرۆکسیدی پۆتاسیومدا رەنگی ناگۆڕێت یا تۆزێک بەلای ئاڵدا دەگۆڕێت.
سەرچاوە
