24.1.22

کوارگی ئەمانیتا جاکسنیی

 خۆراکی 

ناوە گشتییەکەی بریتییە لە ئەمانیتای سیزاری رۆژهەڵات.  کوارگێکی خۆراکییە و لە نێو تەڕاشەکانی رۆژهەڵاتی کانەدا، ویلایەتە یەکگرتووەکان و مەکسیکۆ دەبینرێت.  رووانی لە دارستانەکانی سنەوبەر و بەڕوودا لە ناوچەکانی باکووری کارۆلینا ئاساییە.  لە مانگەکانی هاوین و پاییزدا دەڕوێت.  لە دوورەوە دیارە و لەگەڵ هەڵکشانی تەمەنی لە لێوارەکانی کڵاوەکەیەوە دەسدەکات بە کاڵبوونەوەی رەنگە سوورەکەی.  قەدەکەی نارنجییە و ووردە ریشاڵی پێوە دیارە.


کڵاوی ئەم قارچکە بۆی هەیە تا دەوروبەری لە ٥٠ تا ١٢٠ میلیمەتر پان بێت.  سەرەتا هێلکەییە، دووایی قۆقز دەبێت و شێوە کۆسپەیەک لە نێوەڕاستییەوە دروستدەبێت.   شیپەڕەکانی زۆر بە چڕی پاڵیانداوە بە یەکترییەوە.  رەنگیان زەردی نارنجییە و  بە بەژنەکەیەوە نەنووساون یان کەمووسکەیەک پێیەوە نووساون.


قەدی کارگی ئەمانیتا جاکسنی٩٠ میلیمەتر تا ١٥٠٠ میلیمەتر درێژ دەبێت؛ و ١٠ تا ١٥ میلیمەتر ئەستوور دەبێت.  رەنگی بەژنەکەی زەردە و ریشاڵی نارنجی و سووروەشی تێدا دیارە.  هەروەها ئەڵقەیەک بە دەوری قەدەکەیەوە هەیە کە وەک داوێنی کراس پێیدا شۆڕدەبێتەوە.   لە بنەکەیشی کاسەیەکی هەیە لە ٤٠ تا ٧٠ میلیمەتر بەرزە و ٤ میلیمەتر ئەستوورە.


گۆشتی ئەم کوارگە لە ژێر توێژە زەرد و سوور و نارنجییەکەیدا سپی یا زەردی کراوەیە و  رەنگیشی ناگۆڕێت.  کاتێک کە هایدرۆکسیید پۆتاسیوم بکرێت بە سەر کڵاوەکەیدا رەنگی دەگۆڕێت بۆ زەرد.  رەنگی هاگەکانیشی سپییە.


هەرچەندە ئەم قارچکە خۆراکییە بەڵام پێویستە ووریایی و هۆشیاریی زۆر بخرێتەکار بۆ ناسینی؛ چونکە لە شێوەدا زۆر لە چەشنە کوشندەکانی ئەمانیتاوە نزیکە.  




سەرچاوەکان

نۆرت کارۆڵینا ستەیت یونیڤێرسیتی

مەشرووم ئێکسپێرت

کوارگی ئەمانیتا چیپەنگیانا

  خۆراکی 

ناوە گشتییەکەی بریتییە لە سیزارە باریکەڵەی چیپەنگ.  چیپەنگ ناوی گەلێکە لە ناوەندی ووڵاتی تیبەت لە چین دەژیێن.  ئەم چەشنە کوارگە کە لە جسنی ئەمانیتا و خێزانی ئەمانیتاسییە شوەنزاکەی ناوچەی چیپەنگە.  لە هەندێک ناوچەی یوونانی چینیش دەیخۆن، هەرچەندە لە ئەنجامی پشکنینەکانەوە دەرکەوتووە کە جۆرێک ژەهری ئاماتۆکسین و فاڵۆتۆکسینی تێدایە.  


کڵاوەکەی ١٣٠ تا ١٩٠ میلیمەتر دەبێت و زۆربەی جاران سپیەکی پەتییە؛ هەندێک جاریش لە ناوەرستەکەیدا  تۆزێک بەلای سورمەیی، قاوەیی، و زەردباویدا دەڕوانێت.  

شیپەڕەکانی ئازادن واتە بە بەژنەکەیەوە نەنووساون.  کەمووسکەیەک لە یەکتریەوە نزیکن.  رەنگیان سپی بۆ ئاڵی کراوەیە؛ و ١٥ میلیمەتر دەبن. 


قەدی چیپەنگیانا لە ١٥٠ تا ١٨٠ سانتیمەتر درێژە و نزیکەی ٢٠ میلیمەتر ئەستوورە.  رەنگی سپییە و قەفێکی دامەنداری سپیی پێوەیە. هەروەها کاسەیەکی پەردەداری سپیی لە بنەکەیدا هەیە کە رووی دەرەوەی ٥٠ تا ٦٠ میلیمەتر دەبێت.  هەندێک جار رەنگەکەی زەردی کاڵ یا زەردی مەیلە و قاوەییە.

ئەمانیتا چیپەنگیا بە هاوژینی لەگەڵ درەختەکانی خێزانی فاگاسیی و دیپتێرۆکارپاسیی دەڕوێت.






سەرچاوە

23.1.22

قارچکی ئەمانیتا ریووبیسینس

 خۆراکی 

ئەم چەشنە کوارگە بە سەرانسەری جیهاندا بڵاوبووەتەوە.  بە هاوژینی لەگەڵ درەختەکانی سنەوبەر و بەروو و هیتردا دەڕوێت.  بە زۆری لە باکووری ئەوروپا بینراوە.  بە هۆی هەناردەکرانی دار و درەختان لە باکووری ئەوروپاوە بۆ ووڵات و کیشوەرەکانی تر، بە زۆر ووڵاتاندا بڵاو بووەتەوە.


کڵاوەکەی ٦١ تا ١٠٧ میلیمەتر پان دەبێت.  رەنگی قاوەیی مەیلە و مسییە؛ و زیپکەدارە.  یەکەم جار کڵاوەکەی شێوەی نیوەگۆیە و دوواتر دەگۆڕێت بۆ قۆقزی و پاشان نیمچە قۆقز و تەخت.  نیمچە دیسنەک و نیمچە رەخشانە.

کاسەی بنی هەیە کە رەنگی سورمەیی قاوەیی باوە.  زیپکەکانی ناڕێک و بچووکن و بە ئاسانی لێدەکرێنەوە.  ئەستووریی گۆشتی کڵاوەکە لەسەر  قەدەکەی ١٠ تا ١١ و نیو میلیمەتر دەبێت؛ و تا بەرەو لای لێوارەکانی دەڕوات تەنکتر دەبێت. 

 

شیپەڕەکانی ئەمانیتا ریووبیسێنس سپین و بە قەدەکەوە نووساون و نەنووساون.  شیپەڕەکان ٥ تا ١٥ میلیمەتر درێژن و لەسەر قەدی کوارگەکە ئاسەواریان نابینرێت.  قەدەکەی ٤٧ تا ٦٨ میلیمەتر درێژ دەبێت و ١٧ تا ٢٢ میلیمەتر ئەستوور دەبێت.  رەنگی سپییە و دوواتر دەگۆڕێت بۆ بۆ مەیلە و ئاڵی.  تا بەرەو سەرەوە دەڕوات باریکترە و رەنگی کراوەترە؛ و تفردارە.


بنەکەی سەرکی هەیە و ١٦ تا٣٠ میلیمەتر دەبێت.  لە لای سەرەوەی قەف و ئەڵقەی پێوەیە کە لە شێوەی داوێنی کراسە.  سەرەتا سپییە و دووایی دەگۆڕێت بۆ قەیماغی و رەنگە دوواتر بوەرێت.


 ئەمانیتا ریووبیسێنس هەندێک جار کاسەکەی وەک تۆزێکی سورمەیی بەسەر سەرکەکەیەوە دەبینرێت.  یان وەک پارچەگەلێکی نەرم لەسەر خاکی دەوروبەرەکەی جێدەمێنێت.  کارگێکی خۆراکییە و بۆنێکی خۆشی قارچکانەی هەیە





سەرچاوە

ئەمانیتاسیی

مەشرووم ئێکسپێرت



کارگی ئەمانیتا سیزاریا

 خۆراکی 


یەکێکە لە بەرفراوانترین چەشنەکانی ئەمانیتا.  هەندێک جار تیرەی کڵاوەکەی دەگاتە ١٨٠ میلیمەتر.  لە باشووری ئەوروپا و بەتایبەتی لە مەڵبەندەکانی مەدیتەرانە ئەم چەشنە بە فراوانی راودەکرێت.  زۆر جار لە تەمەنی ساواییدا کە هێشتا کاسەکەی نەکراوەتەوە راودەکرێت و دەچنرێت.  چەشنەکانی تر وەک ئەمانیتا جاکسنی و ئەمانیتا باسیی شێوەیان زۆر لە شێوەی ئەم قارچکە دەچێت. 

 

ئەمانیتا سزاریا  بۆ یەکەم جار ساڵی ١٧٧٢ لەلایەن جیڤنی ئانتۆنیۆ سکۆپۆڵییەوە وەسف کرا و ناوی لێنرا ئەگارکوس سزرایوس.  بەڵام ساڵی ١٨٠١  کریستیان هێندریک پێڕسوون گواستییەوە بۆ نێو جسنی ئەمانیتاوە.  ئەم قارچکە ٢٠٠٠ ساڵ دەبێت کە لە ئیتاڵیا دەورێت.  فەرمانڕەواکانی ئەوێش کە ناونیشانی سزاریان لەسەر بوو، زۆر حەزیان لە خواردنی ئەم چەشنە قارچکە دەکرد، هەربۆیە ئەم ناوەی لێنراوە.  لەم بارەیەوە چیرۆکێکش هەیە کە دەڵێت: 


وەک گوترا ئیمپراتۆرەکانی رۆم پێیاندەگوترا سزار.  ئیمپراتۆر کلۆدیوس پیر ببوو.  ئاگریپینا کە یەکێک بوو لە ژنەکانی ئیمپراتۆر کڵودیوس دەیویست لە دوای کڵۆدیوس کوڕەکەی خۆی بە ناوی نیرۆ کە لە مێردی پێشووی بوو ببێتە ئیمپراتۆر.  هەربۆیە ویستی بە پیلانێک کارگی ئەمانیتا فاڵۆییدس دەرخواردی سزار بدات و بیکوژێت.  ئەو هەروەها زینۆفۆنیشی خستە نێو بابەتەکەوە کە وەک پزیشک داوای لێکرا چارەسەری کڵۆدیوس بکات.    زینۆفۆن لەباتی دەرمانی رەوانیی پێبدات دەرمانێکی کوشندەی پێدا؛ بەم جۆرە کۆتایی بە سزاری پیر هات و نیرۆ تاجی لەسەرنا.

ئەمانیتا سزاریا کڵاوەکەی نارنجییە و هەندێک جار پەردەیەکی ناڕێک بە کڵاوەکەوەیە.  لە بنەڕەتدا شێوەی نیوە هێلکەییە و کە پان دەبێتەوە تیرەی لە ٦٠ تا ١٨٠ میلیمەتر پان دەبێت.    هەندێک کەس دەڵێن ئەمنیتا سزاریا بەخاوی و نەکوڵاویش خواردنی سەلامەتە بەڵام راستییەکە ئەمەیە کە نابێت هیچ چەشنە کوارگێکی سروشتی بەخاوی بخورێت.  


قەد و بەژنی و ئەم چەشنە کوارگە نارنجیی کراو تا نیمچە نارنجییە.  کە دەستت بەر کڵاوەکەی دەکەوێت، هەست بە زبری دەکەیت.  قەفێکی گەورەی نارنجیی کراوە بە دەوری قەدەکەیەوەیە.  هەروەها ٥٠ تا ١٢٠ میلیمەتر درێژ دەبێت؛ و ١٥ تا ٢٥ میلیمەتر ئەستوور دەبێت.  بنکی قەدەکەیش بە کاسەیەکی سپی داپۆشراوە.

شایانی باسە کە رەنگی هاگەکانیشی سپییەلە دووا مانگی هاوین تا دووا مانگی پاییز وەرزی رووانی ئەم چەشنە قارچکەیە. 




سەرچاوە

فیرست نەیچەر

ئەمانیتاسی

کوارگی ئەمانیتا باسیی

  خۆراکی 

کڵاوەکەی ٦٧ تا ١٥٢ میلیمەتر دەبێت.  رەنگی قاوەیی سووروەش تا نارنجیی تۆخە، سوورییەکەی زۆر چڕە.  لە ناوەندی کڵاوەکەدا سوورێکی قاوەیی دەردەکەوێت.  جۆرێکە بە خۆرەتاو کاڵ دەبێتەوە…. دووای ئەوە کە بۆڕ دەبێت کاسەکەی بنی نامێنێت.  پێش بۆڕبوونی کاسەکەی ەک چەند پارچەیەکی بچووک دەبینرێت.  لە ژێر توێژە سوورەکەی کڵاوەکەیەوە گۆشتەکەی سپییە وەک رەنگی نڤیشک یا زەردەواش.  لە بەشی ناوەند و لێوارەکانی کڵاوەکەی زەردە، بەشەکانی تری زەردی کاڵ یا سپییە.  کڵاوکەی لە راستی قەدەکەیدا  ٩ تا ١٣ میلیمەتر ئەستوورە و تا دەگاتە لای لێوارەکانی تەنکتر دەبێتەوە.


شیپەڕەکانی بە قەدەوە نەنووساون و ئازادن.  زۆر زۆر لە یەکترییەوە نزیک نین، تا بەرەوە لێوارەکان دێت لە یەکتری نزیکتر دەبنەوە.  رەنگیان زەردی تۆخ، زەردی نارنجی بۆ زەردی کراوەیە.  


قەد و بەژنەکەی ١٢٤ تا ١٣٧ میلیمەتر درێژ دەبێت و ١٦ تا ٢٣ میلیمەتر ئەستوور دەبێت.  رەنگی قەدەکەی زەردی کاڵ بۆ نارنجییە لەلای بەشی سەرەوە؛ و لای خوارەوەی زەردی روونە.  کاتێک دەستی لێدەدرێت رەنگۆ دەگۆڕێت بۆ قاوەیی و سیاوەشی.  قەدەکەی پتەوە و شێوەی لوولەکی تا نیمچەلوولەکییە.  قەفی دەوری قەدەکە دەکەوێتە لای سەرەوە.


کاسەکەی لووسە و رەنگی سپییە و دیوی ناوەوەی زەردی تۆخە.  ریشاڵە ووشکبووەکانی بە بنی قەدەکەوە نووساون. 

چەشەی شیرینە و بۆنێکی خۆشی قارچکی دەدات.   وەک هەموو چەشنەکانی ئەمانیتا ئەم چەشنەیش بە هاوژینی لەگەڵ درەختەکاندا دەڕوێت.   لە دارستانی سنەوبەرەکان و بەڕوەکان و چنارەکاندا دەڕوێتبە رەنگ و شێوە وەک دەستەخوشکی ئەمانتا سزاریایە.




سەرچاوە:

ئەمانیتاسیی

وێنەکە لە ویکیمێدیا وەرگیراوە