فەرهەنگۆکی کەڕووزانی

ئەم پەرتووکە لەژێر کارکردندایە و هیوادارین تا ساڵی ٢٠٢٢ بگاتە قۆناغی چاپ.

ئا

ئاسکۆمایکۆتا = لکێکی شانشینی کەڕووەکانە کە لەگەڵ باسیدیۆمایکۆتا بن شانشینی دایکاریا پێکدەهێنن. ئەندامەکانیان ناسراون بە کەڕووە هەگبەدارەکان یا ئاسکۆمایسیتیس. هەگبەدارەکان دۆمبەڵانەکان دەگرێتە خۆ کە هاگەکانیان لە هەگبەکاندا هەڵدەگرن.
ئاڵگای = Algae
ئاگار = Agar
ئامیان = Yeast
ئاولەمە = Embryo

ئاوس = 
ئورگ = Root
ئەتەم، گەرای وەگیانهاتوو = Germ

ئاژوون = برش؛ پرک؛ پرگ؛ کەڕاکه؛ کەڕۆ؛ کەڕوو؛ کەڕەکه؛ کەڕەکیفه؛ کەڕەوه؛ کەڕێ، کڕک 

ئاژار = بەرهەمی زەوی

ئەستێور، ئەستەویر = 

ئەتەمین، هەڵاڵدان، باسرغەدان، چەکەرەدان = Germinate, Germination

ئە

ئەتەم = Germ, Bug بەشێک لە زیندەندامێک کە دەتوانێ گەشەبکات بۆ  یەکێکی نوێ یا بەشێک لە زیندەندامێکی نوێ.   کۆرپەڵە لە تۆوی دانەوێڵەدا. قۆناغێکی بنچینەیی کە لەودا بۆی هەیە شتێک گەشە بکات.
ئەکواکەڵچەر = بەخێوکردنی رووەک و زیندەوەر لە لەژێر ئاودا
ئەکواپۆنیک = بەخێوکردنی سەوزی لەسەر ئاو و ماسی و گیانەوەریش لە ژێر ئاوەکەدا
ئەگاریکاسیا  = ئەمانە خێزانێکی کەڕووی باسیدۆمایسیتن کە جسنی ئەگاریکوسیش دەگرنە خۆ.
ئەگاریکوس = جسنێکی کوارگە پێکهاتووە لە ژەهراوی و خۆراکی و نزیکەی ٣٠٠ ئەندامی هەیە لە هەموو جیهاندا.
ئەگاریکاڵس = تیرەیەکی کوارگە کە پێکهاتووە لە ٣٣ خێزان، ٤١٣جسن و پتر لە ١٣٠٠٠ جۆری وەسفکراو.  ئەگاریکاڵس هەروەها بە کوارگە پەڕدارەکان یا یوگاریکسیش ناسراوە.  ژمارەیەک لە کوارگە ئاگاریکوسەکان کە لە زمانی گشتی دا بە قارچکی گیا یا کوارگی ناومێرگان ناسراون ئەمانەن: ئەگاریکوس بیسپۆروس، ئەگاریکوس بێرناردی، ئەگاریکوس کامپێستریس، ئەگاریکوس بایتۆرکیز.
ئەگاریکۆمایسیتیس = ئەمانە پۆلێکی کەڕووەکانن لە کەرتی باسیدیۆمایکۆتا.

ئو

ئۆ

ئۆمنیڤۆر = Omnivore

ئی

ئیتیۆڵۆجی = هۆکارزانی = اسیب شناسی = Etiology

ئێ

ب

باسرغە =
برش = Mould
بەژن = Stalk
بەرەما = Principles
بەکتیریا = Bacterium
بەکتیریازانی = Bacteriology
باڵا =

باڵابەر = Lift, Elevator

باسیدیۆمایکۆتا = لەگەڵ ئاسکۆمایکۆتا یەکێکە لە دوو کەرتە گەورەکە کە بن شانسینی دایکاریا پێکدەهێنن. باسیدیۆمایکۆتا سێ یەکی قارچکەکان دەگرێتە خۆ کە ژمارەیان دەوروبەری ٣٠،٠٠٠ دانەیە. بۆنموونە کڵاودارەکان، لینجەکان، کاسەییەکان و قۆچ بۆگەن و تاد...
بەڵیان، بەڵیاندن = رازی، رازیکردن

بندین = تەختی چۆم یا دەریا

بن_ = Sub
بیسپۆروس = Bisporus
بیستەرۆک =
بێتان، بێتانە = هێلانەی سمۆرە

پ

پزلیک = پسڵە، تسڵە، تسڵە وەرگانە، گونجەفسPuffball
پسڵە = بڕوانە پزلیک

پەڕین = 
پۆرکین: Germinate

پۆل = class
پۆلاندن =
پۆلێنکردن = Classification
پەردە =
پلورۆتوس = Pleurotus
پلورۆتوس ئۆستریتوس = کارگی سەدەف

پێکوڕە = Pupa

مایندەکشت = Permaculture

ت

تاساندن = Shock
توخمارە، گەرا = Spawn

تۆرەمە = 

هاگ پژێنی = 

تەرز = جۆر، چەشن
تیرە = Order
توێژاڵ = Membrane
ترامێتیس ڤێرسیکەڵەر = Trametis versicoloured
تەوقە = دەسەومووچان، چەپەک، دەسێنە، دەسەوشێ
تسڵە = بڕوانە پزلیک
تسڵە وەرگانە = بڕوانە پزلیک
تێزاندن = Inoculate
تەپاڵە، دەوە دەشتی = 
تەرس، تەرسەقول، قەرسەقول، تەپکەلاس، سەرکل، تەرسل = 

ج

جسن = Genus
جیهان = Domain
جۆر = Species
جلەشین = کەزیکانی = Algae

چ

چاگا = Chaga
چڕێژ = Concentrate
چڕشت = Focus
چەییگ =
چڵەوەزی = Cutting, Grafting

ح

خ

خاما = Ms

خێزەرە = 

خێزان = 

خەنەتیلکە = گلسنگ

خوری جندە = قەوزەی سەر ئاو
خولپاتە = سووڕپاتە، گەرپاتە = Recycle
خرز، خەرز، گەرا = Spawn

خزگە = bed

خشک = هەزارپێ 

خەساندن = 

د

دەزوو، مەچیر، هەچیر = 

دەزوولە =

دری = Tag

دەویان = معاینەی جسم
دیتەرۆک =
دەوە، تەپکە = 

ر

ریشاڵ = Fibre

رێنج = کرمی گیابڕ، caterpillar

رسکان = Grow
رەچەڵەک = Origin

رەگاژۆ = Ruining roots

رەسەن = Original

راژک = Tuber

رۆسولا = Rosulla

ریخ ، شیاکە، سەنێر، لاس، تەپەلاس، سەورۆ = Cow manure

ریزەندام = Micro organism

ز

زایەند = Gender
زایگۆت = Zygote
زچلە = Germ, bug .  زیندەندام، بەتایبەتی زیندەندامێک کە دەبێتە هۆی بیماری.
زیندەندام = Living organism
زڕ = Fake, Artificial
زلکەڕوو = Macrofungi

ژ

ژوور_ = Ultra
ژێروانکە = Nappy

س

سان = Order
سرکە = Vinegar

ش

شانشین = Kingdom
شانە = Gill

ع

غ

ف

فرەپات = Multiple
فەریک =
فیقەرۆش = بۆلیتوس ئیدیوولەس
فسەگور = Lycoperdon sp.)
فسە کووچکان =  Lycoperdon sp.)

ڤ

ڤاکسین = Vaccine

ق

قارچک = بڕوانە کارگ
قەوزە = Lichen فتریک، کەوز، کەڤز
قەف = Ring
قەد، بەژن = Stalk
قۆزاخە = Cocoon
قەلاس = Weed
قۆزاخە = Pupa
قەڵانگ = Hook

ک

کابە، بەلال = corn cob

کابێنە = شۆرباوی بە ماش و گوڵەدان

کارۆک = بڕوانە کارگ
کاژی = Membranes
كالووسە =  Cuscuta ، سۆتەکە، تڕتڕە، جۆرە بژارێکی مشەخۆرە رەگ و گەڵای نییە و لەگەڵ نەمام دەبێتە یەک و خۆراکی خۆی لە ئەو دایبن دەکات.
کمی = ئەگاریکوس بیسپۆروس
کوڤارکا راستان = ئەگاریکوس کۆمپێستریس
کڤارکا پووشی = فۆمەس فۆمەنتاریوس
کڵاو = Cap
کۆرمە، راژک =
کورسین، رەگاژۆکردن = Mycelium/root running
کۆمپۆست = Compost
کوڤ = کەڕوو، ئەفنیک، ئەفۆک، هەفنیک، ژەنگ، کام، کەمچۆک، کەفۆک، کەفنیک، کەفۆکە، کفک، کوف، کوفیک
کوڵکوڵە = فوارە، نافوورە
کەڕوو = Fungi
کەزیکانی = قەوزەی سەر ئاو، جلەشینە = ئاڵگای

کەڤژاڵ =
کاسە = Volva
کۆچەڵە = Volva
کۆردیسێپس = مێڵەگورگانە
کلکەقەل = Turkey tail
کەوری = بڕوانە کواڕ
کەیەک = Washing machine

کواڕ = Store
کولافک = بڕوانە کارگ
کارگ = قارچک، قاچ، قارچ، قاچک، خاچک، هەڵچ، هەڵچی کوارگ، کارک، کوڤارک، کۆڤارک، کڤکارگ، کڤکارک، کومک، کارۆک، گوهک، کاکەڤلک، کاریک، کارکولیلک، کمی، کوارک، کیارەک، کۆکەڤیل، کۆکۆوارک، کوفکار، کوفکارک، کەفارگ، کافیرک، کارۆک
کرمۆکە =
کەمرە، سڕە، کەرمۆنە = 

کەمێڵ = 

کشپڵ، پشکڵ، پشقل، قشپڵ، بشکول = Sheep pellet
کوڵەگە = مەڵوان قارچگ = مۆڵگەی قارچک

کەرورە = لاسک و گەڵا و قەدی وشکبووی گوڵەدان

کارگی دوگمەیی، قۆپچەیی، گژگی، کڵانی

گ

گۆن = Variety
گونجەفس = پزلیک Puffball
گەرا = Spawn

ل

لوو = ناوەڕاست، وسط

م

مالۆسکە = slug
مایکۆپارازیتیزم = Mycoparasitism
مایکۆفاجی = Mycophay, Fungivore
مایکۆرایزا = mycorrhizal
مایکۆهیترۆترۆفی = Myco-heterotrophy
میکرۆب = microbe
ریسوو = mycelium

مریشتە = colonise  
هەنگەشان = morel
مۆڵگە = Colony
مۆڵدان = colonise
مڵە، وڵە، هوڵە، هووڵە برێژنەک، جۆبڕکە = 

ن

نەژاد = Race, Species
نەرد = Trunk

نم = moisture
نمناک = moisturised

و

وانست = study
وانەرۆک =
ووردۆزی = تدقیق

هـ

هاگ = spore
هاماج = بۆشایی ئاسمان The space
هایدرۆپۆنیک =  روواندن و بەخێوکردنی سەوزی لە ئاودا و پێدانی خۆراکی کیمیایی پێیان لەجیات ئەو خۆراک و ماددانەی لە خاک دا هەن.
هووت = Humid
هنگار = O'clock
باخداری = Horticulture
هەوێن = yeast
هەراش =
هەزارپێ ، کشک = 

ی

یەڤا = هەمیشە، بەردوام
یونجە = تڕتڕە، هاریە، کەلوەسمە = Caterpillar