22.3.22
روونكردنهوهیهك سهبارهت به ژههراویبوون به كارگ
16.3.22
کارگی فیستووڵینا هیپاتیکا
١٤\١٠\٢٠١٧
ئەم جۆرە کوارگە ناسراوە بە "کەڕووی پشکە گۆشت" یان "زمانە گا". ئەم کوارگە وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت وەک جێگرەوەی گۆشت هەژمار کراوە. یەکێکە لە قارچکە کەوانەییەکان. رەنگی سەرەوەی سووری گۆشتییە و ژێرەکەیشی سپییە و پڕە لە سووگەلی هەڵگری هاگ. وەک لە ڤیدیۆکەدا دەبینرێت بە تایبەتی بەشی سەرەوەی دەڵێی گۆشتە. بەڵام بەداخەوە چێژ و مەزە و بۆن و بەرامەی جیاوازە و لە هی گۆشت ناچێت؛ تام و چێژی کەمێک ترشە. بۆ مەبەستی خواردن پێویستە بەر لە پیربوون بچنرێت و ماوەیەکی زۆریش بکوڵێندرێت تا جیڕییەکەی کەم بێتەوە و بۆ خواردن خۆش بێت. ئەم جۆرە قارچکە لە بریتانیا، باکووری ئەمریکا، ئوسترالیا، باکووری ئەفریکا و ئەوروپا هەیە.
فیستووڵینا هیپاتیکا لە جسنی هیپاتیکایە و کارگێکی مشەخۆر و مفتەژییە. لە سەر درەختی بەڕوو دەڕوێت بەتایبەتی چەشنێک بەڕوو کە لە بریتانیا ناسراوە بە رەشەبەڕوو و بە زۆری دارتاشەکان بۆ دروسکردنی دۆڵاب و کاونتەر بەکاری دەهێنن. یەکەم جار ساڵی ١٧٨٤ لەلایەن جەیکوب کریستیان شایفەرەوە وەسفی کراوە؛ کە ناوی لێنا بۆڵیتوس هیپاتیکووس. ساڵی ١٧٩٢ رووەکناسی بریتانیایی ویڵیام ویتەرینگ ناوەکەی گۆڕی بۆ فیستوڵینا هیپاتیکا. وشەی فیستووڵینا واتە لوولەدار چونکە شێوەی سووەکانی ئەم جیاوازە لە کوارگە فرەسووەکانی تر. هەروەها هیپاتیکا واتە جەرگ\جگەر چونکە شێوە و رەنگی قارچکەکە لە شێوەی جگەر دەچێت. لە تەمەنی ساواییدا شێوەی پتر لە تووفەرەنگی دەچێت نەک لە جگەر. کاتێکیش زۆر پیر دەبێت رەنگە سوورەکەی تۆختر دەبێت و رووکاری سەرەوەی زیپکەی لێ پەیدا دەبێت. شایانی باسە کە رەنگی هاگەکانی ئەم قارچکە زەردی کراوەی مەیلە و ئاڵە.
جێگای ئاماژەیە کە لە بریتانیا ئەم کوارگە لە نێوان مانگەکانی گەلاوێژ تا گەڵاڕێزان دا و لە بەشی داوێنی قەدی درەختی بەڕوودا دەڕوێت. هەروەها لەسەر قەدی درەختی شابەڕوو(Chestnut)یش دەڕوێت. هەروەتر زۆر جار لەسەر ئەو درەختانەیش دەڕوێت کە بە هۆکاری سروشتی وشک دەبن و دەکەون.
سەرچاوە
كوایهر (Coir)
کوایەری خشت و شیکراوە |
پێواژۆی دروستكردنی كوایهر بهجۆرێكه كه دوای هاڕین ورد كردنی توێكڵه گوێزهكان، به دهزگا و ئامێری تایبهت دهپهسترێن وه دهكرێن به خشتی بچووک بۆ ئهوهی ههڵگرتن و باركردنی ئاسان بێت. پێش ئهوهی بهكار بهێنرێت دهبێ له ئاودا بخووسێنرێت تا شی ببێتهوه. پێنج كیلۆ خشتهی كوایهر دوای خووساندن له ئاودا دهبێته شهست لیتر.
10.3.22
کارگی پاکسیلووس ئنڤۆلیووتوس
ناسراوە بەچەرخی قاوەیی یا چەرخی لوولدراو. یەکێکە لە کەڕووەکان باسیدیۆمایستەکان و بەشێوەیەکی بەربڵاو لە باکووری نیوەگۆی زەوی دەڕوێت. لە رێگەی بازرگانی و هەناردەی درەختی ئەوروپاییەوە گەیشتووەتە ئوسترالیا، نیوزیلەند و باشووری ئەفریقا و باشوور ئەمریکا. رەنگە قاوەییەکەی زۆر جار دەگۆڕێت لە نێوان قاوەیی کاڵەوە بۆ قاوەیی تۆخ. وەک مەیلەو سوور، مەیلەو زەرد، قاوەیی زیەیتوونیباو دەردەکەوێت. سەرەتا کەڵکنە و دوواتر لووس دەبێت. لە کاتی تەڕبووندا دیسناکە. تیرەی قەدەکەی تا ٦٠ میلیمەتر بەرز دەبێت و کڵاوەکەیشی کە شێوەزوڕناییە تا ١٢٠ میلیمەتر گەورە دەبێت و لە ١٥٠ میلیمەتر گەورەتر نابێت. لێواری کڵاوەکەی بەرەو دیوی خوارەوە لوولدەبێت و شێوەی لە چەرخ\تایە دەچێت. شیپەڕەکانی زەردی قاوەییباون و لە یەکترییەوە نیزکن. نابەردەوامن واتە هەندێکیان کورت و هەندێکیان درێژن؛ و هەروەها شێوە چەنگاڵین؛ و بە ئاسانی لە کڵاوە دادەماڵدرێن. کە ئەمەیان لە فرەسووەکان دەچێت. شیپەڕەکان تا پتر بەرەو لای قەدەکە دەچن ناڕێکتر دەبن و تەنانەت شێوەیان لە سووی کارگە فرەسووەکان دەچێت.
کاتێک بریندار دەکرێت رەنگی بەرەو رەنگی تۆخ دەگۆڕێت. رەنگی گۆشتەکەی زەردباوە و چێژی شێنە تا تۆزکاڵێک مزرە. رەنگی هاگەکانی قاوەییە.
یەکەم جار ساڵی ١٧٨٥ لەلایەن کەڕووزانی فرانسی پییەر بیلیاردەوە وەک ئەگاریکووس کۆنتیگووس وەسفکراوە؛ بەڵام ئەو وەسفەی ئۆگوست باچی ساڵی ١٧٨٦ وەک ئەگاریکوس ئنڤۆڵیوتوس کردی بە وەسفێکی شایستە هەژمار دەکرێت. ئەم کوارگە بە شێوەی بەربڵاو لە ئەوروپای ناوەڕاست و رۆژهەڵات دەخورا. لە پۆڵەند لە ترشیات یا شۆرابدا دەخورا. بەوە ناسرابوو کە ئەگەر بە خاوی بخورێت دەبێتە هۆی باکردن و گرفتی گەدە بەڵام خواردنی بە کوڵاوی ئاسایی بوو. ساڵی ١٩٤٤ کاتێک کەڕووزانی ئەڵمانی جولیووز شافەر بە خواردنی ئەم قارچکە دووای کوڵاندن مرد، خۆراکیبوونی کەوتە ژێر پرسیارەوە.
شایانی باسە کە پاکسیلووس ئنڤۆلیووتوس بە هاوژینی لەگەڵ چەند چەشنێک لە سنەوبەرەکان و گەڵاڕێزۆکەکاندا دەڕوێت.
سەرچاوە
8.3.22
جسنی ماسۆسپۆرا
لەم نیگارۆشەدا سووڕی ژیانی زیکزیکە و تووشبوونی بە کەڕووی ماسۆسپۆرا روون کراوەتەوە |
ماسۆسپۆرا جسنێکی کەڕووی بیماریزایە لە سانی ئینتۆمۆفتۆراڵەکانی زایگۆماکۆتا. ١٤ چەشن دەگرێتە خۆی کە هەرکام لەوان تووشی چەشنێکی تایبەت لە زیکزیکە دەبن؛ و لە رێگەی جووتبوونەوە دەگوازرێتەوە. لانیکەم دوو چەشن لەمانە ناسراون کە ماددەی وەهمزایان تێدایە.
شایانی باسە کە ئەم کەڕووە بیماریزایە کاریگەریی لەسەر مرۆڤ نییە و تەنیا ئەو چەشنە زیکزیکانە تووشدەکات کە تەمەنیان لە نێوان ١٣ تا ١٧ ساڵ درێژه، نەک ئەوانەی تەمەنیان ساڵێکە.
تا ئێستا نەزانراوە کە ئەم کەڕووە بۆ مەل و باڵندەیش گوازرابێتەوە بەڵام پسپۆران دەڵێن وا باشە رێگەنەدرێت مەل و پەلەوەر زیکزیکە تووشبووەکان بخۆن. زیکزیکە خۆی لە تیرە کوللەی دەریای(Shrimp)ە، هەر بۆیە ئەو کەسانەی بە خواردنی کوللەی دەریایی بەرهەستن نابێ بیر لە خواردنی زیکزیکە بکەنەوە.