29.1.22

سەمارۆقی ئەمانیتا ئاتکنسۆنیانا

 خۆراکی و ناخۆراکیبوونی نادیارە 


چەشنە کوارگێکە بە تەنیا یان کۆمەڵی بچووک و بە هاوژینی لەگەڵ بەڕوو، سنەوبەر و چەشنە نزیکەکانیان دەڕوێت.   یەکەم جار ساڵی ١٩١٧ لەلایەن رووەکزانی ئەمریکایی ویڵیام چامبەرس کۆکەر وەسفیکراوە.  وەک رێزگرتن لە کەڕووزانی ئەمریکایی سەدەی نۆزدە جۆرج ئاتکینسن کە لە باشوور و رۆژهەڵاتی ئەمریکا کارگی کۆکردووەتەوە و وەسفیکردوون ئەم ناوی لێنراوە.  لە باکووری رۆژهەڵاتی ئەمریکا و باشووری کویبێک و تا دەگاتە ویلایەتی میشیگان لە مەکسیکۆ دەڕوێت.  تەنمیوەکەی لە سپییەوە هەیە تا قاوەیی.  


تیرەی کڵاوەکەی ١٢٥ میلیمەتر دەبێت.   سەر کڵاوەکە بە زیپکەگەلی قووچەکیی وورد تەنراوە کە رەنگیان قاوەیی سوورباو یا قاوەیی مشکییە.  شیپەڕەکانی بە قەدەوە نەنووساون ئازادن؛ و زۆر لەیەکترییەوە نزیکن.


درێژیی قەدەکەی دەگاتە ١٠٠ میلیمەتر.  و ئەستوورییەکەیش دەگاتە ٢٠ میلیمەتر.   پارچەکانی پەردەکە وەک داوێنی کراسێک بە قەدەکەدا شۆڕدەبێتەوە.  رەنگە هەڵوەرێت یا بمێنێتەوە و دوواتر لە کاتی پێگەیشتنیدا بگۆڕێت بۆ زەردی لینج.

رەنگی گۆشتەکەی سپییە؛ و تەنمیوەکەی بۆنی کەمێک لە بۆنی هاڕڕاوەی پەڵەبەر (بڵیچ پاودەر) دەچێت.  هەروەها رەنگی هاگەکانی سپییە.  لە بنی قەدەکەیدا سەرکێکی هەیە کە بە پوولەکەگەلی قاوەیی مشکیباو داپۆشراو.


سەبارەت بە خۆراکیبوون یا ژەهراویبوونی ئەم چەشنە قارچکە بۆچوونی جیاواز هەیە.  پۆمەرڵۆ ١٩٨٠ دەڵێت بە گومانەوە خۆراکییە.  ئۆرسن و میڵەر لە پەرتووکەکەیاندا دەڵێن لەوانەیە ژەهراوی بێت.  هەروەها رۆجەر فیڵپس وەک کوارگی ناخۆراکی ناوی بردووە.




سەرچاوە

ئەمانیتاسیی 

جەنگڵ دراگن




28.1.22

کوارگی ئەمانیتا ئاڵبۆکریتا

  ناخۆراکی 

وەک لە ناوەکەیەوە دیارە لە جسنی ئەمانیتایە؛ بەڵام ئەلقەی نییە.  بە پڵنگی بێ ئەڵقە و ئەمانیتای پڵنگی بێ ئەڵقەیش ناسراوە.  ساڵی ١٩٤٤ لەلایەن ویلیام موریلەوە دۆزرایەوە.  پێشتریش ساڵی ١٩٠٢ لەلایەن جۆرج  فرانسیس ئاتکینسنەوە وەسفیکرابوو؛ و بە ناوی ئەمانیتۆپسیس ئاڵبۆکریتا پۆلێنکرابوو.  لە باکووری رۆژهەڵاتی ئەمریکا و باشووری رۆژهەڵاتی کانەدا، لە دارستانەکانی درەختی تسوگا کە چەشنێک رووەکی گاگۆڕاڵە دەڕوێت.  لە سەرەتای هاوین تا کۆتایی هاوین کە لەو ناوچانە وەرزی بارانە، ئەم چەشنە قارچکە دەبینرێت.  


کڵاوەکەی سپییە؛ و نێوەراستەکەی زەرد یا زەردی تاریکە؛ و لێوارەکانی کڵاوەکەی زۆر رێکن.  تیرەی کڵاوەکەیشی ٢٥ تا ٨٥ میلیمەتر دەبێت.


کڵاوە تەنک و رێکەکەی بینراوە کە پەردەی کاسەکەی پێوە دەنووسێت؛ بەڵام بە ئاسانی لادەچێت.  کاتێک کە تەڕە، لووس و دیسناکە.  شیپەڕەکانی ئازادن و رەنگە زۆر کەم بە قەدەکەوە بنووسێن.  رەنگیان قەیماغی و قەیماغیی کراوەیە. 


درێژیی قەدەکەی ٨٠ تا ١٢٠ میلیمەتر دەبێت و ئەستوورییەکەی ٦تا ٨ میلیمەترەقەف و ئەڵقەی نییە؛ بەڵام کاسەی بنی هەیە کە سپی و زیپکەدارەهەروەها بنی سەلکدارە و رەنگی سپییەئەم چەشنە کوارگە وەک ناخۆراکی هەژمار کراوە؛ بەڵام ژەهراویبوونی نەسەلمێندراوە.





سەرچاوە

مەشرووم جوورناڵ

ئەمانیتاسیی




کوارگی ئەمانیتا کرۆسی

  خۆراکی 

ئەمانیتا کرۆسیی بە شێوەیەکی بەرفراوان بە ئەوروپادا بڵاوە؛ و بە هاوژینی لەگەڵ درەختەکانی بەڕوو، بێتوولە\غان و چەند چەشنێک سنەوبەری ئەوروپایی دەڕوێت.  هەروەها لە باکووری ئەمریکایش دەڕوێت و باسی ئەوە کراوە کە لە ئێرانیش هەیە.  سەرچاوەیەک باسیکردووە کە لە ئێرانیش دەڕوێت؛ بەڵام ناوچەکەی دەسنیشان نەکراوە.  لە وەرزی هاوین و پاییزدا و بە تەنیا و بە کۆمەڵی بچووک دەڕوێن.  کوارگێکی خۆراکییە، بۆنێکی خۆش و تامی بادامیی هەیە.


کڵاوەکەی هیچ جۆرە پاشماوەیەکەی پەردە و کاسەی پێوە نییە.  تیرەی ٤٠ تا ١٠٠ میلیمەتر دەبێت.  لە دووای بۆڕبوون و پێگەیشتنیدا مەمیلەیەک لە نێوەراستتی سەر کڵاوەکەی دروستدەبێت.  لێوارەکان زۆر رێک و سافن.  بە تەڕ و تازەیی رەنگی نێوەراستەکەی نارنجییەکی زەعفەرانیی یا کەمێک قاوەییترە لە لێوارەکانی.


شیپەڕەکانی بە قەدەوە نەنووساون و ئازادن. زۆر لە یەکترییەوە نزیکن.  بە کۆمەڵ رەنگیان قەیماغییە و هەندێک جار بەلای ئاڵیش دا دەڕوانێت. کاتێک کە دەبڕدرێت یان لەتدەبێت رەنگی ناگۆڕێت.  بەڵام بە تکاندنی هایدرۆکسیدی پۆتاسیوم بەسەریدا رەنگی دەگۆڕێت بۆ زەیتوونی.



درێژیی قەدەکەی ٨٥ تا ٢٣٠٠ میلیمەتر دەبێت و تیرەی ئەستوورییەکەی ٧ تا ١٤ میلیمەتر دەبێت.  رەنگی قەیماغیی زەرد تا نارنجیی کراوەیە.  قەدەکەی نەخشی وای تێدایە لە بڵێسەی ئاگر دەچێت.   لە بنی قەدەکەیدا کاسەیەکی سپیی شێوە هەگبەی هەیە کە درێژییەکەی ٣٠ تا ٦٥ میلیمەتر دەبێت؛ و رەنگی دیوی ناوەوەی قەیماغیی نارنجی، خۆخیی کراوە، نارنجیی مەیلەو قاوەییە.  لای سەرووی قەدەکەی کەمووسکەیەک باریکترە لەلای خواروو.  نە ئەڵقەی هەیە و نە بنەکەیشی سەلکی نییە.

شایانی باسە کە رەنگی هاگەکانی سپییە.





سەرچاوە

ئەمانیتاسیی

مەشرووم ئێکسپێرت







27.1.22

کەڕووزانیی مەیدانی

 


کەڕووزانی زانستێک نییە کە تەنیا و تەنیا لە ژوورێک، ئەزموونگەیەک یا فێرگەیەکی داخراودا کاری لەسەر بکرێت و لێیبکۆڵدرێتەوە و بتوێژرێتەوە.  ئەو بەشە کە پەیوەستە بە ژوورەکانی خوێندن و فێرکردن یان پشکنین و دەویان، بە دەزگا و ئامێرگەلی پێشکەوتووی وەک مایکرۆسکۆپە دیجیتاڵەکان زۆر جیاوازە لەو بەشە کە توێژەر بەشێوەی مەیدانی و ناوچە بە ناوچە بە شاخ و دۆڵ و چەم و دارستان و مێرگ و چیمەنەکاندا دەڕوات و بە ووردی سۆراغی کەڕووەکان دەکات.


باشترین و  دروستترین وەسفی کەڕووەکان ئەو کاتە دەکرێت کە تەڕ و تازەن و لە شوێن و ژینگەی خۆیانن.  جوانترین و سەرنجڕاکێشترین وێنە و ڤیدیۆیش هەر ئەو کاتە دەگیرێت کە کەڕووەکە لە ژینگەی خۆیدایە و خاک و زیندەندامەکانی دەوروبەری دیار و بەرچاون.  


هەر بۆیە بە مەبەستی ئەنجامدانی لێکۆڵینەوە و وانستەی وورد و زانستی هەر دەرفەت و دەرەتانێک بڕەخسێت، پێویستە کەسی کەڕووزان یا ئارەزوومەندی بووارەکە قۆڵی لێهەڵماڵێت و کەرەستە و پێداویستییەکانی ئامادە بکات و بڕوات بۆ پشکنینی هەناوی سروشت.


لێکۆڵینەوەی مەیدانی لە کەڕووەکان  چەند جۆر کەرەستە و ئامێری گەرەکە. وەک کامێرای وێنە و ڤیدیۆ کە بتوانێت چاویلکەی بەهێزی بخرێتە سەر بۆ گرتنی وێنە و ڤیدیۆی کارگ و کەڕووە بچووکەکان لە نزیکەوە، جی پی ئێس بۆ تۆمارکردنی ناو و شوێنی قارچکەکان، مایکرۆسکۆپی بەهێز بەڵام بچووک و سووک بۆ سەیرکردنی هاگ و رایەڵکەکانی کەڕووەکان،  ئایپادێک بۆ تۆمارکردن و هەڵگرتنی زانیارییەکان تیایدا، چرایەکی بەهێز بۆ رووناککردنی ژینگەی کەڕوو لە کاتی وێنەگرتندا.  دەزگایەکی بچووک و سووک بۆ ووشککردنەوەی کەڕووەکان.


هەروەها هەندێک پێداویستیی تر وەک دەفری پێتریی ئامادەکراو بۆ چاندنی هاگی کەڕووەکان، لوولەی ئەزموونی بۆ هڵگرتنی نموونەی هاگی کەڕووەکان، چەند ماددەی وەک هایدرۆکسیدی پۆتاسیۆم، ترشییەکان و خوێیەکان و.. بۆ بەکارهێنانیان لەکاتی پشکنین و تاقیکردنەوەی کەڕووەکاندا.  کیسی نایلۆنی بچووک بۆ هەڵگرتن و پاراستنی دەفرەکانی پێتری و لوولە ئەزموونیەکان.  کیسی کاغەزی بۆ هەڵگرتن و پاراستنی کەرووەکان.  مێزێکی بچووکی گەڕۆک، کەرەستەکانی پێوانە و کێشانە وەک تەرازوو، دۆلکە، هێڵکێش و کاڵیپەڕ، هەروەها ووردبینێکی دەستی،  چەقۆ، مەقاش، مقەست، بێڵۆکە، تەورێکی بچووک.  


ناونیشانی باشترین ئەو ماڵپەڕ و ئەپڵیکەیشنانەی وێنە و زانیارییان لە سەر چەشن و جسنەکانی کەڕووەکان تێدایە وەک مەشرووم ئێکسپێرت، ئەمیتاسی، مەشرووم ئندێکس، مەشرووم ئۆبزێرڤەر، ماییکۆ وێب، مایکۆ بانک، ئای ناچرالیست، بریتانیکا، پریڤەیڵەنت فەنجای، بریتیش مایکۆڵۆجی سۆسایەتی، تری رۆت، فێرست نەیچەر، مایکۆ کیز، پیکچەر مەشرووم، مایکۆپۆرتاڵ و تاد..





بەشێک لە ئەو ماددە کیمیاییانەی کە لە ناسینی جسن و چەشنی کوارگدا بەکاردەهێنرێن و کەڕووزانی مەیدانی پێویستە لەگەڵ خۆیدا هەڵیانبگرێت، ئەمانەی خوارەوەن:


ئامۆنیا                                               Ammonia, Household ammonia


کە رۆژانە وەک ماددەیەکی پاککەرەوە لە ماڵدا بەکاردەهێنرێت یەکێکە لەو ماددە کیمیاییانە کە بۆ ناسینی قارچک سوودی لێوەردەگیرێت.  بۆ وێنە دوو دڵۆپی بەسەر کارگی بۆڵیتوس سپادسیوس دا دەکرێت یەکسەر رەنگ دەگۆڕێت بۆ شین بۆ شین-سەوز.  ئامۆنیا لە بازاڕ لەژەڕ زۆر ناوی بازرگانیدا دەفرۆشرێت وەک (هاندی ئاندی). 

کارگی ئەمانیتا کاڵیپترۆدێرما

 خۆراکی 


لەگەڵ هەرکام لە ئەمانیتا کایپتراتا و ئەمانیتا لاینی هاوواتایە.  هەروەها بە ناوی کۆکۆڵی و کۆکۆرا یا ئەمانتای پاسیفیکیش ناسراوە.   لە وەرزەکانی پاییز، زستان و بەهاردا لە کەناراوەکانی خۆراوای ویلایەتە یەکگرتووەکان و لە دارستانی گەڵادەرزیلەییەکاندا دەڕوێت.  واتە بە شێوەی هاوژینی دەڕوێت.  بەڵام لە چەند ناوچەی تردا لەگەڵ رووەکی جیاواز دەڕوێت. 

یەکەم جار لە ویلایەتی ئۆریگۆنی ئەمریکا و لە بڵاوکراوەیەکدا بە ناوی (Bulletin of the Torrey Botanical Club) کە ساڵی ١٩٠٠ بڵاوکراوەتەوە, وەسفیکراوە.  بەگوێرەی زانیارییە نوێیەکان ئەو وەسفەی ئەوسا لەم چەشنە قارچکە کراوە جیاوازیی هەیە لەگەڵ خودی ئەم قارچکە ئێستایش لەو ناوچانە دەڕوێت.  لێرەدا لە نووسینەوە وەسفە کۆنەکە خۆدەپارێزرێت؛ بە پێویست دەزانرێت تەنیا باسی وەسفە نوێیەکەی بکرێت.


کڵاوەکەی قاوەیی-سوورە، لێوارەکانی زەردی زێڕینە.  بەڵام بە دەگمەن هەیشە کڵاوەکەی هەموو سپییە.  هەندێک بەشی کڵاوەکەی بە پارچەی ئەستووری پەردە سپییەکەی دادەپۆشرێت.  تیرەی کڵاوەکەی ١٠٠ تا ١٦٠ میلیمەتر دەبێت.  لە بنەکەیشی کاسەیەکی سپییە هەیە کە لە ١ تا ٨ میلیمەتر ئەستوورە.  گۆشتەکەی زەرد تا سپیی قەیماغییە.


شیپەڕەکانی بە قەدەکەوە نەنووساون و ئازادن.  زۆر زۆر لە یەکترییەوە نزیک نین. رەنگیان سپییە بەڵام هەندێک جار بەلای ئاڵدا دەڕوانێت، هەندێک جار بەلای مشکیدا دەڕوانێت.  هەندێک لە شیپەڕەکان کورتن و جەمسەریان بە کەوانەیی کۆتایی هاتووە.


قەدی ئەمانیتا کالیپترۆدێرما ١٣٩ تا ١٥٥ میلیمەتر درێژ دەبێت و ٢١ تا ٤٠ میلیمەتر ئەستوور دەبێت.   لای سەرووی باریکترە لە لای خواروو.  بەشێکی هوڵۆڵە و بەشێکیشی پڕە لە پووە.  پاشماوەی پەردە کە کە زۆرێک لە قارچکەکاندا دەبێتە ئەڵقە بەدەوری قەدوە لە کالیپترۆدێرمادا وەک کورتە کراسێک بە قەدەکەوە شۆڕ دەبێتەوە.  ئەم سیفەتە نزیکی دەکاتەوە لە ئەمانیتا سیزاریا. 


رەنگی هاگەکانی سپییە و کاتێک گیراوەی مێزڵەریان بەسەردا دەتکێنرێت رەنگیان ناگۆڕێت، بۆیە پێیاندەگوترێت ئن ئامیڵۆید.  

 





سەرچاوە

بەی ئێریا مەشروومس

ئەمانیتاسیی

مەشرووم ئۆبزێرڤەر