کارگی روسووڵا، دۆکان ٢٠٢٠
کەڕووە سوورەکان. ووشەی روسووڵا ووشەیەکی لاتینە و واتای سوور دەبەخشێت. سەرەتا کە ئەم ناوەیان لێنرا زۆربەیان لەو قارچکانە بوون کە رەنگیان سوور بوو، هەرچەندە ئێستا زۆر لەو قارچکانەی لەم جسنەن رەنگیان جیاوازە. نزیکەی ٧٥٠ چەشنە کارگی ئیکتۆمایکۆرایزاڵ لەسەر ئاستی جیهاندا جسنی روسووڵا پێکدێنن. ئیتکۆرمایکۆرایزاڵ بەو قارچکانە دەگوترێت کە بێ ئەوەی هورووژم بکەنە نێو خانەکانی رووەکەکانەوە بە شێوەی هاوژینی لەگەڵیاندا دەڕوێن. بەڵام بێ ئەوان ناتوانن بروێن و درێژە بە ژیان بدەن. هاوژینن لەگەڵ درەخت و دەوەنە گەورەکان و هەمەجۆرن. هەندێکیان دەتوانن لەگەڵ پتر لە یەک جۆر درەخت هاوژین بن. ئەمانە کوارگی ئاسایین و تا راددەیەک گەورەن و رەنگیان کراوە و رەخشانە. هەربۆیەش ئەم جسنە بە لای کەڕووزان و کوارگەوانانەوە لە هەموو ئەوانەی تر ئاشناترن، و خێراتر دەناسرێنەوە. کڵاوەکەیان رەنگێکی رەخشانی هەیە، هاگەکەیان لە سپییەوە تا زەردێکی تۆخە، ناسک و کرتۆکن، شیپەڕەکانیان بە بەژنەوە لکاوە و شیرەیان نییە، و پارچەی تارا یا تانۆکەی کاسەیان بە دەوری بەژنەوە نییە. جسنی لاتاریوس لە شێوەیاندا زۆر لە روسووڵاوە نزیکن بەڵام کاتێک کە شیپەڕەکانیان لەت دەکرێت شیرەیەک دەردەدەن کە روسووڵا نییەتی.
روسووڵاکان یەکەمجار ساڵی ١٧٩٦ لەلایەن کریستیان هێندریک پێرسوونەوە وەسفکراون.
جۆرە قارچکێکی گۆشتنن و کڵاوەکەیان تا راددەیەک پان و تەختە و شیپەڕەکانیان یەکسانن و هەروەها هیچ ئەلقەیەکیان بە دەوری قەدەوە نییە. هەرچەندە جیاکردنەوەیان لە جسنەکانی تر ئاسانە بەڵام هەڵاواردنی چەشنەکانی جسنی روسووڵا لە یەکتری کارێکی چەتوونە و زۆر جار تەنیابە مایکرۆسکۆپ دەکرێت لە یەکتری هاوێر بکرێن.
ئەم کوارگانە خۆراکێکی باشن بۆ مالۆسکە، سمۆرە و ئاسکەکان. هەندێک لەم قارچکانە دەتوانن کانزا ژەهرینەکان لە خۆیاندا کۆبکەنەوە. بۆ وێنە روسووڵا ئەترۆپوپوری دەتوانێت ماددەی تۆتیا لە خۆیدا هەڵبگرێت. هەروەها روسووڵا نیگریکانس دەتوانێت بە راددەیەکی ئێجگار زۆر قورقوشم لە خۆیدا کۆبکاتەوە. هەروەتر روسووڵا ئۆکرولیوکا چڕشت دەکاتە سەر کۆکردنەوەی جیوە.
سەبارەت بە خۆراکیبووونی قارچکەکانه ئەم جسنە یەکدەنگی نییە. لە ئەمریکا نزیکەی هەموو قارچکەکانی روسووڵا لە لیستی قارچکی ناخۆراکیدا ریزکراون؛ و ئامۆژگاریی مەردم دەکرێت کە لەکاتی ژاراویبووندا خێرا فریای خۆیان بکەون. بەڵام لە ئەوروپا بە پێچەوانەوە زۆربەیان لە لیستی کوارگە خواراکییەکاندان. لە ووڵاتی ماداگاسکار زۆر لە روسوڵاکان دەخورێن. هەروەها چەند دانەیەک لە روسووڵاکان لە ئاسیا، ئەوروپا و ناوچەی پاسفیک دەخورێن. چەند چەشنێکیش لە فینلەند دەخورێن. هەروەها لە تایلەند و نیپاڵیش چەند چەشنێکیان دەخورێن. لە کوردستانیش چەند چەشنێکیان کە رەنگیان ئاڵ و قاوەیی و سپییە و بە زۆری لە شارەزوور، شارباژێر، خۆشناوەتی و بادینان وێنەیان گیراوە، دەخورێن. چەشنێک لەم جسنە لە ئاسیا هەیە کە کڵاوەکەی سپییە و قەدەکەی زۆر درێژ نابێت، زۆر جار بووەتە هۆکاری مەرگ.
