ساختارێکی رۆشناهەستەوەر کەزیکانی بەرەو ئاسایشگە رێنمایی دەکات

 

بەگوێرەی توێژینەوەیەک کە لە زانکۆی سوکووبا ی ژاپۆن ئەنجام دراوە،  ساختارێکی پرۆتینی کە بە تیشک و پرتەو هەستەوەرە، و ئەرکی جووڵاندنی  بزۆکە گەردیلەییەکانی لە ئەستۆیە لە کەزە تاکخانەییەکاندا،  دەتوانێت خانەکان رێنمایی بکات بۆ مەلەکردن و دوورکەوتنەوە لە تیشکە زیاندارە رووناکەکان.

زیندەتەنەکان لە قەوزەکانەوە بگرە تا مرۆڤ خانەگەلێک دەخەنەوە کە جۆرێک کوڵکێکی بزۆکیان هەیە کە ساختارێکە پێیدەگوترێت قامچی.  ئەم ساختارانە جووڵە دابیندەکەن بۆ تاکخانەکان و ئەو شلەیە کە لە ساختارە فرەخانەکاندا لە جووڵەی بەردەوامدایە هەر وەک ئەستەڕەی بۆڕییەکانی هەناسەمان.  قامچییەکەیش بە هۆی ئەو بزوێنەرێکی گەردیلەییەوە دەجووڵێت کە پێیدەگوترێت داینین (dyneins).  

ئێستا دەستەیەک لە توێژەرانی زانکۆی سوکوویا ی ژاپۆن بۆیان دەرکەوتووە کە پرۆتینێکی هەڵگری داینین کە پێیدەگوترێت (DYBLUP) دەتوانێت راستەوخۆ چالاکیی بزوێنەرەکە کۆنترۆڵ بکات وەک بەرسڤدانەوەیەک بۆ رووناکییەکە.

سەرچاوە

نەیچەر ئندێکس

ناشناڵ سێنتەر فۆر بایۆتێکنۆڵۆجی ئنفۆرمەیشن

کارگی جادوویی ئاستی پەیوەندییە دەماریەکانی مێشک بەرز دەکاتەوە

توێژەران لە زانکۆی یەیڵ لە ئەمریکا دەڵێن کە ماددەی ئاوەزگەردان (سیلۆسایبین) کە لە قارچکە جادووییەکاندا هەیە

دەتوانێت ئاستی پەیوەندیی نێوان خانەکانی دەمارەکانی مێشک بەرز بکاتەوە.  پێکهاتەکە بە هاندانی گەشەی مازە درەختییەکان(Dendritic spines)، کە لە درەختییەکانەوە، یا لە بەشە دڕکنەکانی خانە دەمارییەکانەوە دێنە دەرێ، ئەم کارە دەکات.  مازە درەختییەکان یارمەتی دەدەن لە هێنان و بردنی زانیاری و وا باوەڕ دەکرێت کە رۆڵیان هەیە لە فێربوون و یادەوەریدا، هەروەها توێژەرەکان بۆیان دەرکەوت کە سیلۆسایبین هەر کام لە چڕی و قەبارەکانیان زیاد دەکات.

ئاڵێکس کوان پرۆفێسۆری یاریدەدەری دەروونپزیشکی و دەمارزانی لە زانکۆی یەیڵ دەڵێت ئێمە نەک تەنیا هەر بەرزبوونەوەی رێژەی لەسەدا دەی  پەیوەندییە دەمارییەکانمان بە چاو دیتووە، بەڵکوو ئەوەیشمان تێ بینی کردووە کە قەبارەکەی بە شێوەی تێکڕایی لەسەدا دە گەورەتر بووە.  ئەو دەڵێت زۆر جێگەی سەرسوڕمان بوو کە بە تەنیا یەک ژەم دەرمان وەها ئەنجامێکمان دەسکەوت.

بە گوتەی توێژەرەکان  خەمۆکی و پەرێشانیی بۆماوەیی دەبنە هۆی دابەزینی ژمارەی مازە درەختییەکان و پەیوەندییە دەمارییەکان لە مێشکدا لاواز دەبن.  شایانی باسە کە ئەم توێژینەوەیە لەسەر مێشکی مشک ئەنجام دراوە.

سەرچاوە

یەیڵ نیوز

فری تینک

ساینس دەیڵی

لینجە کەڕووی تەمەن ٥٠٠ میلیۆن ساڵ دەنێردرێتە کەیهان

 

رۆژی سێشەممە ١٠\٨\٢٠٢١  سەرنشینەکانی  وێستگەی نێونەتەوەیی کەیهانی  پێشوازی دەکەن لە نموونەی لینجە کەڕووی (Physarum polycephalum).  هاوکات ٣٥٠٠٠٠ خوێندکاری فرانسی هەرکام نموونەیەک لەم لینجە کەڕووەیان پێدەدرێت.  کەڕووی فایساروم پۆڵیسێفاڵوم کەڕوویەکی لینجی رەنگ زەردە.  تەمەنی دەگەڕێتەوە بۆ ٥٠٠ میلیۆن ساڵ لەمەوبەر.  کەڕوویەکی تاکخانەیە کە ناوکۆکەی هەیە.  ئەم کەڕووە بە دابەشبوون زۆر نابێت بەڵکوو وەچەدەخاتەوە.  ئەگەر زۆرینەی زیندەوەران خاوەنی دووزایەندن وەک نێر و مێ، ئەم کەڕووە ٧٢٠ زایەندی جیاوازی هەیە.

لینجەکەڕووی فایساروم پۆڵیسێفاڵوم دەمی نییە، لاقی نییە و مێشکیشی نییە؛ بەڵام توانای خواردن، جووڵان و رووان و بیرکردنەوەی هەیە.  خەسڵەتێکی گرنگی تر کە هەیەتی متبوونە.  کاتێک کە ووشک دەکرێتەوە دەچێتە دۆخی متبوونەوە و هەرکاتێک بکەوێتە ژینگەیەکی شێدار و نمناکەوە بێدار دەبێتەوە و دەسدەکاتەوە بە گەشەکردن.

هەرکە نموونەکەی ئەم کەڕووە گەیشتە وێستگەی کەیهانی و لەوێ کرایەوە، هاوکات هەموو ٣٥٠٠٠٠ خوێندکارەکانیش لەسەر زەوی نموونەکانی خۆیان دەکەنەوە و لە یەک کاتدا دەسدەکرێت بە تەڕکردنەوە و شێدارکردنەوەی کەڕووەکە؛ و چاودێری دەکرێت تا دەردەکەوێت ئەنجامی جیاوازی و لێکچوونەکانی گەشەی کەڕووەکە لە سەر زەوی و لە کەیهاندا چۆنە.

سەرچاوە:

فیزیکس

شێرپەنجەی دایکی پۆڵ ستەیمێتس

 لەم ڤیدیۆیەدا کەڕووزانی ئەمریکایی پۆڵ ستەیمێتس باس لەوە دەکات کە ساڵ ٢٠٠٩ دایکی لە تەمەنی ٨٤ ساڵیدا لووی شێرپەنجەیی بە قەبارەی پێنج سەنتیمەتر و نیو لە مەمکی پەیدا دەبێت.  پزیشکی لووزان (ئۆنکۆڵۆجیست) پێیدەڵێت کە بەهۆی ئەوە کە تەمەنی زۆرە بەرگەی تیشکەدەرمانی (رادیۆتێراپی) ناگرێت، هەربۆیە کەمتر لە سێ مانگ بۆی هەیە بژیێت.  پاشان پزیشکەکە دەڵێت لێکۆڵینەوە سەبارەت بە سوودەکانی کارگی کلکەقەل کراوە و باس لەوە دەکرێت کە کاریگەری لەسەر چارەسەری شێرپەنجە هەیە.  دایکی پۆڵ دەڵێت دوکتۆر! کوڕەکەم خۆی ئەم جۆرە قارچکانە بەرهەم دێنێت!

 پۆڵ ستەیمێتس دەڵێت: دوایی لە ماڵەوە رۆژانە هەشت کەپسوولی کوارگی کلکەقەلم دەدا بە دایکم؛ چوار بەیانیان و چوار ئێواران.  دوای پشکنین دەرکەوت کە لووە شێرپەنجەییەکە نەماوە.  

دایاتۆم یا دووانەلەت

ووشەیەکی یونانییە لە دوو بەش پێکهاتووە. (دیا) واتە دوو، دووان، (تێمنۆ) واتە بەش، کوت، پشک، لەت، کەرت.  دەکرێت بە
کوردی پێیبگوترێت دووکەرتە، دووانەکوت، دووانەلەت..  تاکە زیندەوەرێکی نیتەندامە کە دیواری خانەکانی لە ماددەی سیلیکایە و  روونە.  سیلیکا خۆی ماددەیەکە بە زۆری لە لمدا هەیە و روون و زەلالە.  شێوەی دایاتۆم لە سندووقێک دەچێت کە سەرپۆشی هەبێت، واتە دوو کەرتە؛ هەربۆیە ئەم ناوەی لێنراوە.  شێوەی خانەکانیان جیاوازن ، بازنەیی و لاکێشەیی و چوارگۆشە و تاد.. 

دایاتۆم جۆرێکە لە نیتەقەوزە و بەشێوەی ناتوخمەزایی زۆردەبێت واتە دایاتۆمێک لە نێوەراستدا دەبێتە دوو دایاتۆمی تازە و چونیەک.  دایاتۆم  سەر بە گرووپی کەبارەیی(پرۆتیست)ەکانن و وا باوەڕ دەکرێت کە زیاتر لە ٢٠ هەزار چەشنی جیاواز هەبێت؛ کە تا ئێستا ١٢ هەزاریان ناسراون.  دایاتۆم لە ئاستی جیهاندا لە زۆر شوێن دەبینرێت وەک ئۆقیانووسەکان، ئاوە سازگارەکان، خاکە جیاوازەکان و رووبەرە نمدارەکان.  بەشی زۆرینەی  فایتۆپڵانکتنەکانیان پێکهێناوە. 

قەبارەیان جیاوازە و بەگشتی لە نێوان ٢ بۆ ٢٠٠ مایکرۆمەتردان. هەندێکیان کەمێک گەورەترن. رەنگژەی سەوز و زەردی مەیلەو قاوەییان تێدایە؛ کە سەوزەکە لە سەوزینە(کلۆرۆفیل) و زەرد-قاوەییەکەیش لە زەردینە(زانتۆفیل) وەردەگرن.  دایاتۆمەکان کاتێک کە دەمرن دەکەونە بنی ئۆقیانووس و ئاوەکانەوە؛ بەڵام قاوغەکانیان دەمێنێت و ئەو خاکە پێکدەهێنن کە ناسراوە بە خاکی دایاتۆمەیشس یا خاکی دووانەکەرت.