زانینی رێژەی ترشی و تفتیی خاک پێش چاندن و روواندن زۆر گرنگە. ئەمەیش خۆی یەکەیەکی پێوانی جیهانی هەیە و بە پی ئێچ ناسراوە؛ کە لە سفرەوە دەستپێدەکات تا چواردە. پی ئێچ بە (p)ی بچووک و (H)ی گەورە (pH) دەنووسرێت. رێژەی سفر واتە ئەوپەڕی ترشی؛ و رێژەی چواردە واتە ئەوپەڕی تفتی. بە ووتەیەکی تر پێوانی پی ئێچ واتە پێوانی چڕبوونەوەی ئایۆنەکانی هایدرۆجین لە خاکدا. زۆربەی خاکەکان رێژەی پی ئێچیان لە نێوان سێ و نیو تا دەیە. هەر خاکێک رێژەی پی ئێچی لەنێوان پێنج و نیو تا هەشت بێت ئەوا نێونجییە، نە تفتە و نە ترشە. زۆربەی رووەکەکان حەزیان لەمەیە.
خودی ئاو رێژی پی ئێچی هەفتە کە پێیدەگوترێت پلەی نیتار. خاکێک کە رێژەی تفتییەکەی زۆرە، چریی ئایۆنی هایدرۆجینی نزمە. لەو ناوچانەی رێژەی باران بەرزە، پی ئێچی خاک بە شێوەی سروشتی لە نێوان٥ و ٧ دایە. لەو ناوچانەیش کە ووشکن و رێژەی بارانیان نزمە، پی ئێچی خاک بەشێوەی سروشتی لە نێوان٦،٥ تا ٩یە.
هەرچەند ئێستا پێوەری پێوانی ترشی و تفتی خاک هەیە و کارەکەیشی ئاسانە بەڵام لە کات و شوێنێکدا کە پێوەرەکە لە دەستدا نەبێت، دەشێت بەم شێوازەی خوارەوە بیرۆکەیەکی گشتی سەبارەت بە تفتبوون یان ترشبوونی خاکەکەت دەست بکەوێت:
سەرەتا هەندێک خاک لە هەر چوار لای زەوییەکەت کۆ بکەرەوە و تێکەڵی بکە. ئینجا دوو دەفری پلاستیک بێنە و هەر کامەیان چارەگە لیوانێک لە خاکەکەی تێبکە.
یەکەم بۆ زانینی تفتیی خاکەکە: نیو لیوان سرکە بکەرە نێو دەفری یەکەمەوە. ئەگەر بڵقی هەڵدایە سەرەوە و هەڵفزا، ئەوا خاکەکەت تفتە.
دووەم بۆ زانینی ترشیی خاکەکەت: کەوچکێک یا دووان لە سۆدەی خواردن( ئەو سۆدەیە دەکرێتە نێو چێشت و نان) بکەرە نێو دەفری دووەمەوە. ئەگەر هەڵفزا و چالاکانە بڵقی هەڵدایە سەرەوە، ئەوا خاکەکەت ترشە.
تێبینی: لەبەرئەوەی زۆربەی خاکەکان کەمێک ترشن، هەبوونی بڵقی کەم لە هەردوو حاڵەتەکاندا روودەدات؛ بەڵام ئەگەر بڵقەکان زۆر بوون و بەتەوژم بوون ئەوا دۆخەکە جیاوازە.
چارەسەری تفتی:
هەندێک لە ماددە پیتاوەرەکان پی ئێچی خاک دەگۆڕن و رێژەی ئەو ووزەخۆراکە دەگۆڕن کە لە رووەکەکاندا هەیە. پیتاوەرەکانی وەک گۆگردی هاڕڕاو و هەندێک پیتاوەری نایترۆجینی کە ئامۆنیادارن، پی ئێچ دادەبەزێنن و خاک دەگۆڕن بۆ ترش. کەواتە ئەمانە باشن بۆ ئەو زەوییانەی خاکەکەیان رێژەی ترشیی بەرزە.
چارەسەری ترشی: کاتێک خاکێک رێژەی ترشییەکەی زۆر بەرزە، دەکرێت ڵایم یا دۆڵۆمایتی بۆ بەکاربهێنرێت تا ترشیەکەی داببەزێنرێت.
