پزلیکی لایکۆپێردن ئێکینەیتم

 خۆراکی  

لایکۆپێردن ئێکینەیتم(Lycoperdon echinatum) یا پزلیکی دڕکن جۆرێک پسڵە یا پزیلکە لە خێزانی ئاگاریکاسیی.  مفتەژی\مشەخۆرێکە لە ئەفریقا، ئەوروپا ئەمریکای ناوین و باکووری ئەمریکا دەبینرێت.  لەسەر خاک و لە نێو درەختە گەڵارێزۆکەکاندا، لە مێرگەکان و  رووتەنی لێڕەکاندا دەڕوێت.  قسە لەوە کراوە کە چەشنە ئەمریکاییەکە جیاوازە لەمە و ناوی لایکۆپێردن  ئەمێریکانومی بۆ دانراوە بەڵام بە تەواوی پشتڕاست نەکراوەتەوە.  

بەگوێرەی لێکۆڵینەوەکان ئەم پسڵەیە پەیوەندیی نزیکی بە پسڵەی ئاسایی واتە کاڵڤاتیاوە هەیە.  ناوی  لایکۆپێردن ئێکینەیتم دوو ووشەی یونانین. یەکەمیان لە ئێخینوسی یونانییەوە وەرگیراوە کە مانای ژووشک دەدات و دووەمیش واتە  فسە گورگ. ئەم پزلیکە وەک ژووشک دڕکنە و دوای ئەوە کە کۆن دەبێت دڕکەکانی هەڵدەوەرن و شێوەی دەگۆڕێت بۆ شێوەی تۆڕێکی خڕ.  رەنگی سپییە و لە درێژایی تەمەنیدا بەرەبەرە دەگۆڕێت بۆ قاوەیی.  قەبارەیان زۆر گەورە نابێت و ناگاتە دە سەنتیمەتر.  شیاوی خواردنە و تەنیا ئەو کاتە کە رەنگی ناوەوەی دەگۆڕێت بۆ قاوەیی یا دەبێتە تۆز ژەهراوییە و نابێ بخورێت.

سەرچاوە

فێرست نەیچەر

ناشناڵ بایۆدایڤێرستی نێتوەرک ئەتڵەس

کارگی گانۆدێرما لوسیدیەم بەکورتی

جۆرە قارچکێکی کەوانەییە لەسەر درەخت دەڕوێت و رەنگی سوورە.  زۆرتر لە وڵاتانی ئاسیای رۆژهەڵات دەڕوێت و زۆر لە کۆنەوە ناسراوە و وەک دەرمان بۆ چارەسەری زۆر نەخۆشی بەکارهێنراوە.  لە سەردەمی نوێشدا توێژینەوەگەلێکی لەسەر کراوە و وەک کوارگێکی دەرمانی پەسەند کراوە؛ بەڵام هێشتا لێکۆڵینەوەی زیاتر پێویستە تا لە سوودە زۆرەکانی ئەم جۆرە قارچکە ئاگادار بین.  ئەم قارچکە لە چین پێیدەگوترێت لینگ جی واتە کارگی ژیان.  لە ژاپۆن ناسراوە بە رەیشی. لەبەرئەوەی پێکهاتەکەی رەق و جیڕە راستەخۆ ناخورێت؛ بەڵام بە کوڵاندن یا هاڕین وەک دەرمان سوودی لێوەردەگیرێت.  گانۆدێرما لوسیدیەم لەوانەیە دەوروبەری ٤٠٠ پێکهاتەی جیاوازی چالاکی زیندەزانیی تێدا بێت کە زۆرێک لە ترشەکان، ترشە ئەمینییەکان، چەورییەکان، ڤیتامینەکان، پرۆتینەکان، چزێنەکان، کانزاکان و … دەگرێتەوە.  لە سەردەمی ئێستادا لەچین، ژاپۆن، مالیزی و هەندێک وڵاتی تری ئاسیاییدا بەرهەمدەهێنرێت و بۆ مەبەستی دەرمانی و پێشگیری لە نەخۆشی بەکاردەهێنرێت.  ژاپۆنییەکان رۆژانە لەگەڵ چا تێکەڵی دەکەن و دەیخۆنەوە؛ لەم بارەیەوە لە ژنێکی بەتەمەنی ژاپۆنی پرسیار دەکرێت کە بە بڕوای تۆ هۆکاری تەمەندرێژییەکەت چییە؟. لە بەرسڤدا گوتوویەتی چای گانۆدێرما! هەموو رۆژێ چایەکی گانۆدێرمام خواردووەتەوە. باس لەوە دەکرێت کە خواردنی ئەم کوارگە دەکرێ سوودە تەندروستییەکانی بەمجۆرە بن: بەرگریی لەش بەهێز دەکات، ماندوویی و شەکەتی ناهێڵێت، بیرکردنەوە بەهێز دەکات، هێزی زایەندی زۆر دەکات، کۆڵسترۆڵ دادەبەزێنێت، هەوکردن ناهێڵێت، داهێزان ناهێڵێت، پیربوون دووادەخات، سووڕی خوێن باش دەکات و هەروەها باشترین سەرچاوەی دژەئۆکسانە. شایانی باسە کە گانۆدێرما لە ووڵاتی مالیزی چەرم و کەرەستەی بیناسازیی لێدروستدەکرێت و رۆژ بە ڕۆژ گرنگی و بایەخەکانی پتر دەردەکەوێت.

سەرچاوە

ساینس دایرەکت

مێدیسن بایۆمۆڵیکیووڵار

 

ئاوریشمی نیلوفەڕ

وەک روون و ئاشکرایە ئاوریشم بەرهەمی کرمێکە کە ناسراوە بە کرمی ئاوریشم.   کرمەکە لە شوێنی تایبەتدا پەروەردە و بەخێودەکرێت و پاشان دەخرێتە نێو ئاوی گەرمەوە تا بمرێت و ئاوریشمەکەی لێ جیابکرێتەوە.  شایانی باسە کە ئەم پێواژۆی بەرهەمهێنانە لەلایەن داکۆکیکەرانی مافەکانی ئاژەڵەوە بە ستەمکاری هەژمار دەکرێت و رەخنە لە بەرهەمهێنەرانی ئاوریشم دەگیرێت کە لە ئەوپەڕی دڵڕەقیدا و لەپێناو بەدەسهێنانی پارەدا کرمەکان دەکوژن. 

بەڵام ئاوریشمی نیلوفەڕ جۆرە ئاوریشمێکی جیاوازە و تەواو رووەکییە.  کاتێک کە دەتەنرێت و دەکرێتە قوماش زۆر بەهێز و نەرم و بەرگەگرە و کەمێکیش کێشدارە؛ واتە لەبەریەک دەکشێتەوە.  زۆرتر کڵاو و شارڵگەردن لەم ئاوریشمە دروستدەکرێت کە زۆرینەی هەناردی ژاپۆن دەکرێت؛ و پارچەی بە نزیکەی ٤٠٠ دۆڵار دەفرۆشرێت.  ئاوریشمی نیلوفەڕ لە گوڵی نیلوفەڕی ئاوی دروستدەکرێت کە نیلوفەڕی هیندی یا نیلوفەڕی پیرۆزیشی پێدەگوترێت؛ و ناوە زانستییەکەی بریتییە لە نوولیمبۆ نیوسیفیرا (Nelumbo nucifera).  مێژووی روواندنی دەگەڕێتەوە بۆ سێ هەزار ساڵ لەمەوبەر؛ کە ئەوسا بۆ تۆوەکەی چێنراوە کە دەخورێت.  یەکەمجار لە وڵاتی میانمار واتە بورمای  کۆن بەرهەمهێنراوە و ئێستایش لەوێ و لە ڤییەتنام بایەخی پێدەدرێت.  بەرهەمهێنانی ئاوریشمی نیلوفەڕ سنووردارە و تەنیا کارخانەگەلی بچووک ئەم کارە دەکەن.  چونکە لە سەرەتاوە تا کۆتایی، پێواژۆکە بە دەست ئەنجام دەدرێت.  هەر ئەمەیش بووەتە هۆکار تا نرخی زۆر گرانتر بێت لە ئاوریشم و قوماشەکانی تر.

دوای ئەوە کە رووەکی نیلوفەڕەکە گەورە دەبێت و گوڵدەکات و پێدەگات، یەک بە یەک لە بنەوە هەڵدەکەندرێن و ماوەی بیست و چوار هنگار دادەنرێن تا کەمێک سیس دەبن؛ ئەوسا چڵ بە چڵ لەسەر مێزێک بە دەست لەتدەکرێن و رایەڵە باریکەکانیان کە وەک موو باریکن، دەردەکشرێنە دەرەوە و بە دەست لە یەکترەوە دەئاڵێندرێن.  پاشان ئەم رایەڵانە کۆدەکرێنەوە و وەک خوری دەڕێسرێن و دوواتریش دەتەنرێن و دەکرێن بە قوماش.

سەرچاوە

دە تێکستایەڵ ئەتڵەس

ڤیدیۆی دروسکردنی ئاوریشمی نیلوفەڕ

ساختارێکی رۆشناهەستەوەر کەزیکانی بەرەو ئاسایشگە رێنمایی دەکات

 

بەگوێرەی توێژینەوەیەک کە لە زانکۆی سوکووبا ی ژاپۆن ئەنجام دراوە،  ساختارێکی پرۆتینی کە بە تیشک و پرتەو هەستەوەرە، و ئەرکی جووڵاندنی  بزۆکە گەردیلەییەکانی لە ئەستۆیە لە کەزە تاکخانەییەکاندا،  دەتوانێت خانەکان رێنمایی بکات بۆ مەلەکردن و دوورکەوتنەوە لە تیشکە زیاندارە رووناکەکان.

زیندەتەنەکان لە قەوزەکانەوە بگرە تا مرۆڤ خانەگەلێک دەخەنەوە کە جۆرێک کوڵکێکی بزۆکیان هەیە کە ساختارێکە پێیدەگوترێت قامچی.  ئەم ساختارانە جووڵە دابیندەکەن بۆ تاکخانەکان و ئەو شلەیە کە لە ساختارە فرەخانەکاندا لە جووڵەی بەردەوامدایە هەر وەک ئەستەڕەی بۆڕییەکانی هەناسەمان.  قامچییەکەیش بە هۆی ئەو بزوێنەرێکی گەردیلەییەوە دەجووڵێت کە پێیدەگوترێت داینین (dyneins).  

ئێستا دەستەیەک لە توێژەرانی زانکۆی سوکوویا ی ژاپۆن بۆیان دەرکەوتووە کە پرۆتینێکی هەڵگری داینین کە پێیدەگوترێت (DYBLUP) دەتوانێت راستەوخۆ چالاکیی بزوێنەرەکە کۆنترۆڵ بکات وەک بەرسڤدانەوەیەک بۆ رووناکییەکە.

سەرچاوە

نەیچەر ئندێکس

ناشناڵ سێنتەر فۆر بایۆتێکنۆڵۆجی ئنفۆرمەیشن

کارگی جادوویی ئاستی پەیوەندییە دەماریەکانی مێشک بەرز دەکاتەوە

توێژەران لە زانکۆی یەیڵ لە ئەمریکا دەڵێن کە ماددەی ئاوەزگەردان (سیلۆسایبین) کە لە قارچکە جادووییەکاندا هەیە

دەتوانێت ئاستی پەیوەندیی نێوان خانەکانی دەمارەکانی مێشک بەرز بکاتەوە.  پێکهاتەکە بە هاندانی گەشەی مازە درەختییەکان(Dendritic spines)، کە لە درەختییەکانەوە، یا لە بەشە دڕکنەکانی خانە دەمارییەکانەوە دێنە دەرێ، ئەم کارە دەکات.  مازە درەختییەکان یارمەتی دەدەن لە هێنان و بردنی زانیاری و وا باوەڕ دەکرێت کە رۆڵیان هەیە لە فێربوون و یادەوەریدا، هەروەها توێژەرەکان بۆیان دەرکەوت کە سیلۆسایبین هەر کام لە چڕی و قەبارەکانیان زیاد دەکات.

ئاڵێکس کوان پرۆفێسۆری یاریدەدەری دەروونپزیشکی و دەمارزانی لە زانکۆی یەیڵ دەڵێت ئێمە نەک تەنیا هەر بەرزبوونەوەی رێژەی لەسەدا دەی  پەیوەندییە دەمارییەکانمان بە چاو دیتووە، بەڵکوو ئەوەیشمان تێ بینی کردووە کە قەبارەکەی بە شێوەی تێکڕایی لەسەدا دە گەورەتر بووە.  ئەو دەڵێت زۆر جێگەی سەرسوڕمان بوو کە بە تەنیا یەک ژەم دەرمان وەها ئەنجامێکمان دەسکەوت.

بە گوتەی توێژەرەکان  خەمۆکی و پەرێشانیی بۆماوەیی دەبنە هۆی دابەزینی ژمارەی مازە درەختییەکان و پەیوەندییە دەمارییەکان لە مێشکدا لاواز دەبن.  شایانی باسە کە ئەم توێژینەوەیە لەسەر مێشکی مشک ئەنجام دراوە.

سەرچاوە

یەیڵ نیوز

فری تینک

ساینس دەیڵی