چەند پەیڤێک سەبارەت بە دۆمبەڵان

بەهادین خەڵکی گوندی تۆکل سەر بە ئالیان لە رۆژاڤای کوردستان، دۆمبەڵانێکی
دۆزیوەتەوە کە ٩٠٠ گرامە. ٢٠١٥

دۆمبەڵان رووەکێکی وەرزییە و لە نێوەراستی زستانەوە تا مانگی یەکەمی بەهار لەو ناوچانەدا کە خاکی لمین و قسڵییان هەیە دەڕوێت. وەک جۆرەکانی دیکەی کەڕوو لەلای خەڵکی ئاسایی بە شتێکی سەیر و سەمەرە یا پەرجوویی باسیکراوە و بەجۆرێک لە خەڵکی گەیەندراوە کە رووەکێکی بێ تۆوە و هۆکاری رووانی بریتییە لە هەورەبرووسکە! دەڵێن جاری وا هەبووە دۆمبەڵانێکی بچووک لە بن بەردێکی زل و زبەلاح روواوە و بەردەکەی بەرز کردووەتەوە! دەڵێن ئاوەکەی بتکێندرێتە نێو چاو چارەسەرە بۆ هەموو نەخۆشییەکی چاو!

بەڵام ئەم قسانە هەموویان بێ بەڵگەن و تەنیا قسەی سەر زاری خەڵکن. لە سەرچاوە ئیسلامییەکاندا هاتووە: بوخاری و موسلیم لە سەعیدی کوڕی زەیدەوە گێڕاویانەتەوە کە پێغەمبەر (د.خ) فەرموویەتی: "الكمأة من المن وماؤها شفاء للعين". واتە: "دۆمبەڵان لە گەزۆیە و ئاوەکەی چارەسەرە بۆ چاو.
بەگوێرەی ئەم فەرموودەیە دۆمبەڵان کە جۆرێک کەڕوو یا قارچکە دەبێ لە گەزۆ دروست بێت، یا بە هۆی گەزۆوە دروست بێت و بڕوێت. لە کاتێکدا کە گەزۆ بەرهەمی جۆرێک مێرووە. من نازانم شارەزایانی فەرموودەکانی پێغەمبەر چۆن ئەم فەرموودەیەیان لێکداوەتەوە و شرۆڤە کردووە؛ بەڵام ئەگەر بەم شێوەیە بێت کە من لێی تێگەیشتووم، پێناچێت ئەمە فەرموودەی خودی پێغەمبەر بێت؛ چونکە پێغەمبەر قسەیەکی نەکردووە کە ناتەبا و پێچەوانە بێت لەگەڵ مەنتق و راستی.

جێگای سەرنجە کە شارەزایانی کشتوکاڵ و ژیانزانی و بەتایبەتیش کەڕووزانی دەمێکە دۆمبەڵانیان ناسیوە و تەنانەت تۆوەکەیشیان وەرگرتووە و روواندوویانە. یانی زانست ئەمە رەتدەکاتەوە کە دۆمبەڵان بە هۆی گەزۆوە دروست بێت. هەر ئێستا لە زۆر وڵات مووچە و مەزرای بەرفراوان تەرخان کراون بۆ بەرهەمهێنانی دۆمبەڵان؛ و دومبەڵانیش وەک کوارگ و پزلیک و هەموو جۆرەکانی تری کەڕوو میوەی شتێکە کە پێیدەڵین مایسیلیەم یا ریشاڵ. ئەوە ناچێتە ئەقڵەوە کە رووەک لە زیندەوەر بزێت.

سەبارەت بە بەشی دووەمی فەرموودەکە کە دەڵێت ئاوەکەی چارەسەرە بۆ چاو، دەبێ بگوترێت کە دۆمەڵان وەک هەموو جۆرەکانی دیکەی کەڕوو دەوڵەمەندە بە پرۆتین و دژەئۆکسانەکان و چەوری و کاربۆهایدرەیت و و کانزاکان و تەنانەت خەسڵەتی دژەشێرپەنجەیان تیادایە؛ بەڵام تا ئێستا نەسەلمێندراوە وەک چارەسەر بۆ نەخۆشییەکی دیاریکراوی چاو بەکار هێنرابێت؛ تەنانەت سەرچاوە ئیسلامیەکانیش لەم بارەیەوە بۆچوونی جیاوازیان هەیە و لەبارەی توانای چارەسەرییەکەیەوە کۆک نین. یەکێک لە بۆچوونەکان دەڵێت مەبەستی فەرموودەکە ئەمەیە کە ئاوی دۆمبەڵان لەگەڵ دەرمانی چاو بەکاربهێنرێت بۆ چارەسەر نەک بە تەنیا.

دۆمەڵانی ٩٠٠ گرامی
سەرچاوە: بوویەر پرێس

لە ماوەی رابردوودا چەند ڤیدیۆیەک لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بڵاوکراونەتەوە کە کەسانێک مامۆتک ئاسا خۆیان کردووەتە رێنیشاندەری خەڵکی و فێریان دەکەن چۆن ئاوی دومەڵان بگرن و بیکەنە چاویانەوە؛ گوایە بۆ هەموو دەرد و ئازارێکی چاو دەبێت و بینایی چاو زیاد دەکات و؛ و تەنانەت دەڵێن ئەو کەسانەیش کە هیچ نەخۆشی و گرفتێکی چاویان نییە بیکەن چاویانەوە، سوودی لێدەبینن.. راستییەکە ئەمەیە کە ئەم قسانە هیچی نەسەلەمێندراوە و فڕی بەسەر راستییەوە نییە. بە پێچەوانەوە بەکارهێنانی ئاوی دومبەڵان و قارچک و کەڕووەکان بۆ چاو، بۆی هەیە زیانی زۆر بە کەسەکە بگەیەنێت و دوچاری نەخۆشیی بکات. ئەو ئاوەی کە لە دۆمبەڵان دەگیرێت بۆیە هەیە هەر دڵۆپێک هەزاران دەنکۆڵەی هاگ واتە تۆوی دۆمبەڵانی تیادا بێت. دوای ئەوەی دەکرێتە چاوەوە دەنکۆڵە هاگەکان بە هۆی گەرما و شێی گونجاوی لەشی کەسەکەوە بۆیان هەیە گەشە بکەن و ببنە هۆکاری جۆرێک لە هەوکردنی کەڕوویی لە چاو و روخساردا. رێنوێنیی ئێمە بۆ خەڵکی ئەمەیە کە بە هیچ شێوەیەک ئاوی دۆمەڵان نەکەنە چاویانەوە، مەگەر بە رێنوێنی و چاودێریی پزیشک.



پەیوەست بەم بابەتەوە:
پزیشکانی چاو لەبارەی دۆمەڵان روونکردنەوەیەکی بەپەلە بڵاو دەکەنەوە


سەرچاوە:
بوویەر پرێس

دۆزینەوەی (فۆسیل) بە بەردبووی کەڕوو

فۆسیلی دێرینی کارگ

دۆزینەوەی (فۆسیل) بە بەردبووی کەڕوو کە رەسەنی کەڕوو دەگێڕیتەوە بۆ نیو میلیارد ساڵ بەر لە ئێستا

نووسەر: ئەنتۆنیس رۆکاس

کەڕووە دێرینەکان هاوکارمان دەبن لە دووبارە نوووسینەوەی ئەو زانیارییانەمان لەبارەی پێگەیشتن و درەختی ژیان.
لە خۆڕایی نییە کە زانایان پێیدەڵێن شانشینی شارراوە. مەزەندە دەکرێ ٥ میلیۆن گۆن بن بەڵام تەنیا ١٠٠ هەزار کەڕوو بۆ زانایان ناسراوە.
ئەم شانشینە کە برشەکان، هەوێنەکان، ژەنگەکان و کوارگەکان دەگرێتە خۆ، زۆر کەمتر لە رووەک و ئاژەڵەکان سەرنجی پێدراو. ئەمە لە بواری فۆسیلیشەوە هەر وایە و تەنیا ئەو کاتانە لای لێکراوەتەوە کە بەدوای کارکردن لەسەرفۆسیلی رووەکێکەوە بوون.  لە ئەنجامی تاقیکردنەوەکاندا ماددەی چیتین دۆزرایەوە کە ماددەیەکە تەنیا لە دیواری خانەکانی کەڕوودا هەیە.
کەڕووەکان یاوەری سەرەکیی رووەکەکان بوون لە کاتی گەراخستنەوەیاندا لەسەر رووی زەوی کە دەگەڕێتەوە بۆ ٥٠٠ میلیۆن ساڵ لەمەوبەر. لەبەرئەمە جێگای سەرسوڕمان نییە کە فۆسیلی ٤٥٠ میلیۆن ساڵی کارگ لە نێو دڵی بەرددا بدۆزرێتەوە. کۆرەنتن لۆرۆن خوێندکارێکی زانکۆی لیج لە بەلژیکایە کە فۆسیلێکی مایکرۆسکۆپیی جۆرێک کەڕووی دۆزیوەتەوە کە ناسراوە بە ئەوراسفایرا جیراڵدای، کە لە بەردێکدا بووە و بەردەکە لەناوچەیەکی باکووری رۆژاوی کەنەدا بووە. بەپێی ئەم دۆزینەوەیە بەردەکە ١٠٠٠-٩٠٠ میلیۆن ساڵ تەمەنی هەیە، بەمجۆرە رەسەنی کەڕوو دەگەڕێتەوە بۆ نیو میلیارد ساڵ بەر لە ئێستا.

سەرچاوە:

سمیتسۆنیان ماگ
دیسکەڤەر مەگەزین
فۆربس

سەبارەت بە ووشەی دۆمەڵان

دۆمەڵانی ناوچەی بیجاڕ، ئەردەڵان، بەهاری ٢٠١١
وێنە: عەلی عەممارلوو

دومبه‌ڵان، دونبەڵان، دۆمه‌ڵان، دۆمبه‌ران، گەپڵە، گوێزرکە.  جۆرێکه‌ له‌ کارگ که‌ له‌ژێر خاکدا ده‌ڕوێت و گه‌شه‌ده‌کات و پێده‌گات.  کوردانی کرمانج  وا باوەڕ دەکەن کە لە رووی زمانەوانییەوە وشەکە لە دوو بەشی سەرەکی پێکهاتووە. (دووڤ) و (بەران) واتە باتوو (گون)ی بەران.  کاتێک کە دەکرێتە چێشت، شێوە و چێژەکەی لە باتووی بەران دەچێت؛ هەر بۆیە ئەم ناوەی لێنراوە.  لە زمانی فارسیشدا وشەکە جیا لەوە کە ناوی ئەم رووەکەیە، واتای (باتوو)یش دەدات.  هەروەها لە  زاراوەکانی تری کوردیدا دم یا دوم واتای کلک دەدات کەواتە دم\دوم+بەران واتە کلک یا دونگی بەران.  لەلایەکی دیکەوە واژەی دومەڵ لە کوردیدا بە زیپکەی گەورە دەگوترێت؛ و واتە شوێنەک لە لەش کە ئاوساوە و خڕبووەتەوە.  خودی ووشەی دومەڵ پێدەچێت لە دم\دوم و پاشگری ەڵ پێکهاتبێت واتە شتێک کە لە دم یا کلک دەچێت.  هەروەها دەشێت بگوترێت دومەڵ هەمان دومەڕە؛ بە واتای دوم یا کلکی مەڕ.  بەگوێرەی ئەم لێکدانەوە ووشەڕەتناسیانە (دۆمبەران) کە دەربڕینی وشەکەیە بە شێوەزاری خۆشناوەتی و هەولێر، لە هەموو شێوەزارەکانی تر دروستترە.

دۆمبەڵان بەشێوەی خۆڕسک لە ئەوروپا، ئاسیا، باکووری ئەفریقا و باکووری ئەمریکا دەڕوێت؛ بەڵام لە رووی بازرگانییەوە تەنیا سێ جۆر دۆمەڵان گرنگن.  لێرەدا مەبەست ئەو دومبەڵانانەیە کە لەپاڵ درەختدا دەڕوێن و لە جسنی راژک (Tuber) ن.  ئەم جسنە جیاوازە لە جسنی تێرفێزیا(Terfezia) کە لە دەشت و بیابانەکان و لەپاڵ گیادا دەڕوێت.  دۆمەڵانەکانی(Tuber) بەشێوەی هاوژینی لەگەڵ رەگ و ریشەی ئەو درەختانەدا دەژیێن کە لە نزیکییەوە دەڕوێن و میوەکەیان لە ژێر خاکدا دروستدەبێت و گەشەدەکات.  بۆ دۆزینەوەی دۆمبەران پێویستە سەگ یا بەرازی راهێنراو بە دووایدا بگەڕێت، چونکە هەستی بۆنکردنیان بەهێزە.
ئه‌م ڕووه‌که‌ له‌ شوێنی نه‌رمان و هه‌ڵچۆڕ و له‌ که‌شوهه‌وای به‌هاری و پاییزی دا ده‌ڕوێت.  دومبه‌ڵان قه‌باره‌‌یه‌کی دیاریکراوی نییه‌ و ڕه‌نگی جیاوازی هه‌یه‌. له‌ کوردستان زۆره‌ و خۆراکێکی به‌تام و چێژه‌. له‌ کورده‌واریدا وه‌ک زۆربه‌ی جۆره‌کانی دیکه‌ی قارچک، دومبه‌ڵانیش له‌ ڕۆن دا سوور ده‌کرێته‌وه‌، ئاڵه‌ت و خوێی به‌سه‌ردا ده‌پڕژێندرێت، که‌مێک ئاولیمۆی به‌سه‌ردا ده‌کرێت و چۆڕێکیش ئاوی تێده‌کرێت؛ ئینجا ده‌خورێت. دومبه‌ڵانی کوردستان ڕه‌نگی سپی، خاکی و قاوه‌یی سوورباوە. ناوچەکانی گەرمیان هەتا قەرچەووخ و کەندێناوە دەوڵەمەندن بە دۆمەڵان.  خانەقین و حەمرین بەدۆمەڵانی سپی ناسراون.  لە هەرێمەکانی ئیلام و لوڕستان و ئەردەڵان و هەروەها باکووری رۆژهەڵاتی ورمێش ساڵانە دۆمەڵانێکی زۆر دەڕوێت و مەردم دەچن بۆ کۆکردنەوەیان.  دۆمبەڵانی دەشتاییەکانی باکووری کوردستانیش بە ناوی (کمەی میزۆزپۆتامیا) لە ئەستەموڵ و هەموو تورکیادا بۆ چەندین سەدەیە ناوبانگی دەرکردووە. له‌ ئەوروپا به‌تایبه‌تی ئیتاڵیا و فرانسه‌ باشترین جۆری دومبه‌ڵان؛ هه‌یه‌ ڕه‌نگیان ڕه‌ش یان سپییه‌. نرخی یه‌ک کیلۆ دومبه‌ڵانی ڕه‌شی ئیتاڵیایی له‌١٢،٠٠٠ دۆڵاری ئه‌مریکایی تێده‌په‌ڕێت.  جیاوازیی دۆمبەڵانی ئەوروپایی لەگەڵ دۆمەڵانی کوردستان لەمەدایە کە هی ئەوان هاوژینن لەگەڵ درەخت؛ بەڵام دۆمەڵانی کوردستان لە جۆری دۆمەڵانی بیابانییە و هاوژینە لەگەڵ چەند جۆرە گیایەک کە بەداخەوە تا ئێستا بۆ ئێمەی کورد نەناسراون.  ئێمە لە مایکۆلۆجیا کوردستانیکا چەند ساڵێکە هەوڵی خۆمان دەسپێکردووە بۆ ناسینی ئەو رووەکانەی هاوژینن لەگەڵ دۆمەڵانەکانمان و هیوادارین بەم نزیکانە بە ئەنجامێک بگەین.

دومبه‌ڵان زۆرتر هه‌ر به ‌شێوه‌ی خۆڕسک و سروشتی ده‌ڕوێت؛ هه‌رچه‌نده‌ له‌ زۆر شوێن ده‌ستکراوه‌ به‌ په‌روه‌رده‌کردن و وه‌به‌رهێنانی به‌ڵام هێشتا دومبه‌ڵانی سروشتی نرخ و بایه‌خی خۆی پاراستووه‌. له‌ نیوزیله‌ند چه‌ند مووچه‌یه‌کی تایبه‌ت بۆ په‌روه‌رده‌کردنی دۆمبه‌ڵان ته‌رخان کراون و ساڵانه‌ به‌رهه‌میان هه‌یه‌.
یه‌کیک له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی دومبه‌ڵان ئه‌مه‌یه‌ که‌ نزیکه‌ی ١٠ ساڵ ده‌خایه‌نێت تا یه‌که‌م به‌رهه‌می دێته‌ ده‌ره‌وه‌. واتا پێویسته‌ تۆوی دومبه‌ڵانه‌که‌ له‌ ڕه‌گ و ڕیشه‌ی نه‌مامی دره‌ختی فندق، بەڕوو، زەیتوون، لیمۆ و تاد.. هەوێن بدرێت. نه‌مامه‌کان بنێژرێن و ئاگاداری و چاودێریی ورد بکرێن تا ماوه‌ی ٨-١٠ ساڵ.

کارگی سەدەف لە چێشت دا

هۆکاری ئه‌وه‌ که‌ ئه‌م جۆره‌ قارچکه‌ ناوی نراوه‌ (سه‌ده‌ف) بۆ ئه‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌ شێوه‌ و تام و چێژی زۆر له‌ شێوه‌ و تام و چێژی زینده‌وه‌ری سه‌ده‌ف(گوێچکه‌ماسی)یه‌وه‌ نزیکه‌. وه‌ک هه‌مووان ده‌زانن گوێچکه‌ماسی خواردنێکی پڕبایه‌خ و ناسراوی ده‌ریاییه‌ و زۆربه‌ی خه‌ڵکی جیهان، جگه‌ له‌ وڵاته‌ داخراوه‌کان یوه‌ک کوردستان، که‌ به‌سه‌ر ده‌ریاوه‌ نین، ئاره‌زووی خواردنی خۆراکی گوێچکه‌ماسییان زۆره‌ و گرنگییه‌کی زۆر به‌م خۆراکه‌ ده‌ده‌ن. تام و چێژ و بۆن و به‌رامه‌ی کارگی سه‌ده‌ف زۆر له‌ خۆراکی گوێچکه‌ماسییه‌وه‌ نزیکه‌. هه‌روه‌ه ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ینه‌ شێوازی فیزیکی ی (سه‌ده‌ف) گوێچکه‌ماسی و شێوازی قارچکی سه‌ده‌ف به‌ڕوونی دیاره‌ که‌ زۆر له‌یه‌کترییه‌وه‌ نزیکن. هه‌ر بۆیه‌م له‌ نێو نه‌ته‌وه‌ و گه‌له‌ ئه‌وروپاییه‌کان دا به‌م ناوه‌ ناسراوه‌ و دواتر هه‌ر ئه‌م ناوه‌یش وه‌رگێڕدراوه‌ بۆ سه‌ر زمانه‌کانی تری ڕۆژهه‌ڵاتی ناڤین وه‌کوو عه‌ره‌بی و فارسی و ... هه‌روه‌ک ده‌زانین له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ گوێچکه‌ ماسی ده‌ڵین (سه‌ده‌ف) که‌ دیاره‌ له‌ عه‌ره‌بیدا سه‌ده‌ف واتای (قاوغ، قاپۆڕ، قه‌پێلک) ده‌گه‌یه‌نێت؛ و فارسه‌کانیش هه‌ر ئه‌م وشه‌ عه‌ره‌بییه‌ به‌کارده‌هێنن. ئێمه‌ی کوردیش ده‌توانین پێی بڵێین قارچکی گوێچکه‌ماسی. به‌ڵام له‌ ڕاستیدا له‌ زمانی کوردیدا ئه‌م جۆره‌ کوارگه‌ به‌ کارگی سپیدار یان قارچکه‌ دارانه‌ ناسراوه‌. لێ ئه‌مڕۆ له‌ بازاڕه‌کانی کوردستان دا هه‌ر وشه‌ی (سه‌ده‌ف) به‌کار ده‌هێنرێت.

تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی کارگی سه‌ده‌ف
کوارگی سه‌ده‌ف به‌ پێچه‌وانه‌ی کوارگی سپی ی دوگمه‌یی و کوارگی قاوه‌یی پۆرتابیلۆ، ڕه‌نگێکی سپی یان که‌مێک خاکیی هه‌یه‌ و زۆر به‌رچاو و دڵڕفێنه‌. بۆن و به‌رامێکی خۆشی هه‌یه‌ و ئاره‌زووی خواردن زیاد ده‌کات. کڤارکی سه‌ده‌ف کاتێک ده‌کوڵێندرێت یان له‌ ڕۆن دا سوور ده‌کرێته‌وه‌ چه‌لاو(هه‌لیم)ێکی ڕوون و جوانی هه‌یه‌ و وه‌ک جۆره‌کانی دیکه‌ی قارچک ڕه‌ش نابێت. چه‌لاوه‌که‌ی دروست وه‌ک چه‌لاوی گشتی مریشکه‌ و ئیشتیای خواردن ده‌کاته‌وه‌. خودی کوارگه‌که‌یش ڕه‌نگی وه‌ک ڕه‌نگی گۆشتی کوڵاوی مریشک یان ماسی وایه‌ و مرۆڤ حه‌ز ده‌کات بیخوات.
کارگی سه‌ده‌ف له‌گه‌ڵ حه‌ز و خولیای زۆربه‌ی خه‌ڵکی ڕێک ده‌که‌وێت. ئه‌وانه‌ی حه‌زیان له‌ خواردنی نه‌رم و لینج و ناسکه‌ ده‌توانن له‌ کاتی لێنانی دا بۆ ماوی 3-5 خوله‌ک بیکوڵێنن. ئه‌وانه‌یش که‌ ئاره‌زووی خواردنی جیڕ و توند و پته‌ویان هه‌یه‌ ده‌توانن بۆ ماوه‌یه‌کی درێژتر بیکوڵێنن. هه‌تا پتر بکوڵێت جیڕییه‌که‌ی زۆرتر ده‌بێت.

دروسکردنی گەرای کارگ

گەرا به‌و وردیله‌ هاگانه‌ ده‌گوترێت که‌ وه‌ک تۆوی کارگ به‌ ڕێژه‌یه‌کی زۆر له‌سه‌ر دانه‌وێڵه‌ یان مادده‌یه‌کی تر که‌ڵه‌که‌ ده‌بێت و قۆناغێک له‌ قۆناغه‌کانی ته‌مه‌نی کارگ ده‌بڕێت بۆ ئه‌وه‌ی بگاته‌ قۆناغی به‌رهه‌م دان.  گەرا به‌ چه‌ند ڕێگایه‌کی جیاواز ده‌کرێ دروست بکرێت یان زیاد بکرێت.  یه‌کێک له‌و ڕێگایانه‌ بریتییه‌ له‌ به‌کارهێنانی پارچه‌ی کڵاو یان بنی کوارگه‌که‌. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ سه‌ره‌تا ده‌سته‌کان به‌ باشی ده‌شۆرێن و کیلۆیه‌ک گه‌نم یان جۆ بۆ ماوه‌یه‌ک له‌سه‌ر ئاگر ده‌کوڵێندرێت تا نه‌رم ده‌بێت.  ئینجا له‌ ده‌فرێکی تۆڕین دا که‌ پێشتر (ستیریڵایز) سترۆمە کرابێت ده‌پاڵێورێت.  دوای ئه‌وه‌ کوارگێکی سه‌ده‌فی گه‌وره‌ و پێگه‌یشتوو ئاماده‌ ده‌کرێت و به‌ چه‌قۆیه‌کی سترۆمەکراو کڵاوه‌که‌ی پارچه‌ پارچه‌ ده‌کرێت و له‌گه‌ڵ گه‌نمه‌که‌ تێکه‌ڵاو ده‌کرێت.  شایانی باسه‌ کاتێک که‌ پارچه‌ قارچکه‌کان تێکه‌ڵی گه‌نم/جۆیه‌که‌ ده‌کرێن، پێویسته‌ پله‌ی گه‌رمای گه‌نمه‌که‌ دابه‌زیبێت بۆ نێوانی 18-23 پله‌ی سه‌دی. 

پاشان له‌ کیسه‌یه‌کی دڵق/پلاستیکی یان ده‌فرێکی شووشه‌ی گەندەکوژکراو ده‌کرێت؛ و له‌ شوێنێک داده‌نرێت که‌ پله‌ی گه‌رماکه‌ی له‌ نێوان 18-23 پله‌دا بێت؛ و پله‌ی شێی له‌ 80 دانه‌به‌زێت. جێگای سه‌رنجه‌ که‌ ئه‌گه‌ر پلاستیک/دڵق به‌کاربهێنرێت پێویسته‌ ده‌مه‌که‌ی به‌ هه‌وری/ئیسفه‌نج ببه‌سترێت و ئه‌گه‌ریش شووشه‌ به‌کاربهێنرێت گه‌ره‌که‌ چوار کون به‌ ئه‌ندازه‌ی ئه‌ستووریی سووژن له‌ ده‌مه‌وانه‌که‌دا بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ ئاسانی هه‌وا هاتوچۆ بکات بۆ نێو پارچه‌ کارگ و دانه‌وێڵه‌که‌.
دواتر ڕۆژانه‌ به‌ وردی چاودێریی شووشه‌که‌ یا کیسە پلاستیکەکە ده‌کرێت؛ ده‌بینیت هه‌ر ڕۆژ پتر سپیایی نێو شووشه‌/ دڵقه‌که‌ داده‌پۆشێت؛ تا سه‌ره‌نجام له‌ ماوه‌ی 20 ڕۆژدا هه‌موو ده‌نکه‌ جۆ/گه‌نمه‌که‌ به‌ مایسیلیۆمی سپی داده‌پۆشرێت و گەرایەکی پاک و خاوێن به‌رهه‌م دێت که‌ ئاماده‌یه‌ بۆ ڕوواندن.